ArtWay

De veertigdagentijd herinnert mij eraan dat ik niet vast hoef te zitten in oude patronen van denken en handelen. Vernieuwing is mogelijk.

Roger Wagner: Lazarus (Psalm 49)

Roger Wagner: Lazarus (Psalm 49)
 
 
Als de pop van een vlinder
 
door Marleen Hengelaar-Rookmaaker
 
Op dit schilderij van Roger Wagner staan Jezus en Lazarus afgebeeld. In Johannes 11 staat er een menigte mensen om dit tweetal heen: de discipelen, Maria, Marta en de mensen die met hen meegekomen zijn om te weeklagen. Maar hier is de setting tot haar essentie teruggebracht: Jezus, het open graf, en Lazarus.
 
De Engelse kunstenaar Roger Wagner (1957) grijpt hiermee terug op de vroegste afbeeldingen van dit thema in de vroegchristelijke kunst. Al vanaf de 2e eeuw werd dit verhaal veelvuldig afgebeeld, voor catacomben en sarcofagen een voor de hand liggend thema. Vanaf de 4e eeuw kregen ook de andere aanwezigen bij het graf een plaats op de schilderingen en iconen, maar voor die tijd zoomde men in op de kern van de geschiedenis: Lazarus die als de pop van een vlinder voor Jezus staat, wachtend op bevrijding uit zijn cocon.
 
In het schilderij zien we Jezus en Lazarus tegenover elkaar staan, Lazarus stokstijf, Jezus een en al dynamiek. Hij strekt zijn hand uit naar Lazarus en staat op het punt hem uit de zwarte cirkel van het graf het leven binnen te trekken. Het doet me denken aan Aslan, als hij in Het betoverde land achter de kleerkast met zijn adem de versteende beelden tot leven wekt. Er valt licht op Lazarus. Jezus’ mantel is blauw, de kleur van de hemel.
 
De cirkel als symbool voor de eeuwigheid – hij heeft begin noch einde en loopt altijd door – speelt een belangrijke rol in dit kunstwerk. We zien een donkere cirkel achter Lazarus, een lichte achter Jezus. De eeuwige dood en het eeuwige leven worden hier tegenover elkaar gezet. De donkere cirkel zou kunnen refereren aan wat in Psalm 49 over de goddelozen wordt gezegd: ‘Het graf is hun eeuwig thuis.’ De weggerolde grafsteen, de lichte cirkel, is hier een symbool voor het eeuwige leven. In de woorden van Psalm 49: ‘Maar mij zal God vrijkopen uit de macht van het dodenrijk.’ Tegelijkertijd werkt de ronde steen achter Jezus’ hoofd ook als een nimbus, als een aanduiding van zijn heiligheid.
 
De grafsteen doet echter ook aan een molensteen denken, in de oude kunst een symbool voor de eeuwigheid, daar een molensteen zo zwaar en solide is dat hij niet kapot te krijgen is. Het is een mooi beeld voor de permanentie van de dingen die eeuwigheidswaarde hebben, die staat tegenover de ijdelheid van alles wat vergaat.
 
In eerste instantie gaat dit schilderij over Lazarus, maar in tweede instantie ook over ons. Het biedt ons een prachtig beeld voor hoe God met ons bezig is. Levend dood als wij zijn, ingepakt door alles wat ons beperkt en omknelt, roept God ons toe: ‘Kom naar buiten.’ Hij wil ons uit onze sleur bevrijden, uit de zonden en verslavingen die ons gevangen houden, uit de angsten die ons verstijven. Hij wil onze vastgelopen relaties, bevroren gevoelens en begraven talenten opnieuw tot leven wekken. Wij hoeven alleen maar durven wegstappen uit onze doodse plekken en te komen als hij ons naar buiten roept. Dan zal hij ons nieuw leven geven en de windselen van ons afwikkelen, een voor een, als een glimp van een glanzende toekomst.
 
Johannes 11 is ook bijzonder omdat dit hoofdstuk ons een kijkje geeft in het hart van Jezus. Hij huilt. Hij is diep bewogen als hij ziet wat voor hartverscheurend verdriet de dood aanricht bij familieleden en vrienden. En hij is boos. In het Grieks staat: hij snuift als een briesend paard. Hier zien we Jezus in zijn volle menselijkheid. Heeft Roger Wagner hem hierom wel met zulke grote voeten afgebeeld, als een mens die met zijn voeten stevig is verbonden met de aarde?
 
Maar deze geschiedenis toont Jezus ook in zijn volle majesteit. Een halve kop groter dan Lazarus, met uitwaaierende mantel, verdrijft hij de dood. ‘Ik ben de opstanding en het leven,’ zegt hij tegen Marta. Het trof me dat deze bekende woorden hier niet over Jezus’ eigen opstanding gaan, maar over die van ons. Jezus is onze opstanding en ons leven, want als we met hem leven bloeit ons leven open, en als we met hem sterven trekt hij ons een nieuw leven binnen. Zo snel en zo zeker dat Jezus er in Johannes 11:26 zelf van zegt: ‘Wie leeft en in mij gelooft, zal nooit sterven. Geloof je dat?’
 
***********
 
Roger Wagner: Lazarus (Psalm 49), 2009, Olieverf op paneel, 18 x 14.5 cm. www.rogerwagner.co.uk
 
Roger Wagner studeerde Engels in Oxford en studeerde daarna bij Peter Greenham aan de Royal Academy School of Art. Hij heeft o.a. een expositie gehad in het Ashmolean Museum in 1994, een expositie over het boek Job reisde langs zes kathedralen van 1995 tot 1998 en een overzichtstentoonstelling vond in 2001 plaats bij The Prince’s Foundation.
 
Hij maakte meerdere boeken met illustraties bij psalmen en gedichten.
 
Zijn werk hangt in het Fitzwilliam Museum Cambridge en zijn monumentale werk Menorah werd onlangs gekocht door het Ashmolean Museum in Oxford.
 
Boeken te koop via www.rogerwagner.co.uk:
 
Roger Wagner:The Book of Praises: a Translation of the Psalms , Book 1: Psalms 1-41, Book 2:  Psalms 42-72 .
Chris Miller: Forms of Transcendence, The Art of Roger Wagner,  Piquant 2009.                                            

Marleen Hengelaar-Rookmaaker is hoofdredacteur van ArtWay.

 

Voor meer materiaal voor de Veertigdagentijd, klik hier


Meer:

- januari 2024: Meester van Alkmaar: De hongerigen voeden
- december 2023: Rembrandt van Rijn: Aankondiging aan Maria
- oktober 2023: Allerheiligen en Allerzielen
- april 2023: Zomertijd
- februari 2023: Veertigdagentijd - Anneke Kaai: Psalm 22
- november 2022: Kerst - Brian Kershisnik: De geboorte van Christus
- oktober 2022: A jaar, 10e van de herfst - Henk Hage
- juni 2022: C jaar, 12e van de zomer: Hlafira Shcherbak
- maart 2022: Veertigdagentijd - Kruis van Madeleine Dietz
- januari 2022: De balk en de splinter
- november 2021: Advent - Zorg voor de aarde
- september 2021: B jaar, 6e van de herfst
- mei 2021: B jaar, 7e van de zomer
- april 2021: Jeltje Hoogenkamp: Verrijzenis
- februari 2021: B jaar, 4e van de veertigdagentijd
- januari 2021: B jaar, Epifanie 8
- december 2020: Advent: De vlinder
- augustus 2020: A jaar, 6e van de herfst - Psalm 1 Salvador Dali
- juni 2020: A jaar, 3e zondag van de zomer
- mei 2020: Pinksteren: Donna Shasteen
- april 2020: C jaar, 4e zondag van Pasen: De goede herder
- maart 2020: Kyrie eleison
- januari 2020: A jaar, 6e na Epifanie
- november 2019: ADVENT - Tanja Butler: Het nieuwe Jeruzalem
- oktober 2019: 4e zondag van de herfst, Christus en consumentisme
- augustus 2019: C jaar, 1e van de herfst - Mammon
- maart 2019: Veertigdagentijd: Christus en consumentisme
- januari 2019: De balk en de splinter
- december 2018: Emil Nolde: Heilige Nacht
- november 2018: Gor Chahal en Jan Krist
- augustus 2018: A jaar, 8e van de herfst - gelijkenis talenten
- mei 2018: Emil Nolde: Grote klaprozen
- maart 2018: Pasen: Grid Buster
- maart 2018: Goede Vrijdag: Mij dorst
- februari 2018: Veertigdagentijd: Christus en consumentisme
- januari 2018: Derde zondag na Epifanie: De roeping van Andreas
- november 2017: Advent - Het nieuwe Jeruzalem
- september 2017: A jaar, 6e zondag van de herfst
- augustus 2017: A jaar, 10de zondag van de zomer
- mei 2017: Pinksteren: Beelden voor de Geest
- april 2017: Fra Angelico: Christus in het voorgeborchte
- januari 2017: Gislebertus: De droom van drie koningen
- november 2016: Advent: De vlinder
- november 2016: Allerzielen: DBA
- september 2016: Zak Benjamin: Christus en consumentisme
- januari 2016: 25 januari - Caravaggio: De bekering van Saulus
- december 2015: U2 en de zoektocht naar de zin van het leven
- november 2015: Gor Chahal en Jan Krist
- oktober 2015: Allerheiligen: Psalm 24 in het Stuttgarter Psalter
- augustus 2015: Marc Mulders: Gods atelier
- juni 2015: 3 juli - Thomas
- februari 2015: Aswoensdag: Het spijzen van de hongerigen
- december 2010: Advent - Until He Comes!