Waaning, Jan - BM - Jan Waaning

Jan Waaning: Gezicht op de sluizen van IJmuiden

De waterwereld rond Amsterdam

door Jan Waaning

Van huis uit is mij liefde voor schoonheid bijgebracht. Ook stond de ontwikkeling van een goede smaak hoog op de agenda. Ik kom uit een Nederlands Gereformeerd gezin en mijn wieg stond in Amsterdam. Moeder was onderwijzeres, vader had fotografie als hobby en een oudere zus schilderde ook. Literatuur was belangrijk, vooral christelijke literatuur en vragen over christelijke kunst. Ik had als tiener het voornemen mij te ontplooien in die culturele wereld, maar had geen idee op welke manier. Een tekenleraar op het gymnasium gaf mij samen met een vriend extra lessen schilderen. Het doel was een verzameling werkstukken te maken die overlegd kon worden bij het examen om toegelaten te worden tot de Opleiding Tekenleraren in Amsterdam.

Als stadsjongen trok ik veel naar de randen van de stad om de buitenlucht op te snuiven en de ruimte van ‘Plat Holland’ te ervaren. Daarvoor moest je met de pont naar de ‘Overkant van het IJ’, zoals Amsterdam Noord dikwijls genoemd werd. De havens met schepen groot en klein met z’n bedrijvigheid en gekrioel vond ik fascinerend.

Op deze opleiding leerde ik veel tekentechnieken zoals werken met houtskool en pentekenen met gewassen inkt. Schilderen deden we in olieverf en plakkaatverf. Deze technieken beoefen ik nog steeds. Olieverf is daarbij het materiaal dat ik het prettigst vind. Je kan dan in meerdere lagen werken. Ik span ook mijn eigen doeken op, daar ik de materiele kant belangrijk vind.

Via leraren op school ben ik beïnvloed door het kubisme en vooral door kunstenaars die zoekende bleven zoals Piet Mondriaan. De laatste ontdekking was de Duitse kunstenaar Von Jawlenski. Ook de Franse schilders van de school van Barbizon spreken mij aan en de onderwerpen en de manier van tekenen en schilderen van Paul Signac zijn een voorbeeld. Daarnaast is ook de ontmoeting met prof. H.R. Rookmaaker, hoogleraar kunstgeschiedenis aan de Vrije Universiteit, van blijvende betekenis geweest. Zijn boek Modern Art and the Death of a Culture heeft mij in belangrijke mate gevormd. 

De aquarel Gezicht op de sluizen van IJmuiden stuurt het oog de diepte in naar een glad wateroppervlak. Linksachter liggen de twee ventilatortorens van de Velsertunnel, rechts daarvan de industrie en ten slotte de sluizen met een schip dat naar buiten gaat. In het landschap zijn de dingen echt aanwezig en tegelijk zijn het bouwstenen voor een compositie.

Zijkanaal B is een studie in waterverf waarbij ik de lichtval op de bomen onderzoek. Hier wordt ruimte verkregen door de voorgrond (het hoge gras), het midden (water) en de achtergrond (bomenrij) met gelijke zwaarte te verbeelden.

Ik vind heel veel dingen interessant. De dingen om mij heen van het kleinste vogeltje in de lucht tot het de grootste zeeschip op het kanaal hebben mijn aandacht. Ik vind het lastig hierin keuzes te maken, om me te concentreren op één gegeven.

Dit is een olieverfschilderij van een Rode wouw. Deze vogelsoort komt in Nederland weinig voor. Ik wilde iets van de majesteit van deze roofvogel verbeelden. 

Deze wereld is er naar mijn overtuiging niet toevallig gekomen en ik ben geen toevallig product van een evolutionair proces van miljoenen jaren. God heeft de aarde niet gemaakt als woestenij of plaats zonder structuur. In het scheppingsverhaal van het boek Genesis zegt God vijf maal dat het goed was bij wat hij maakte en bij de mens op de zesde dag ‘zeer goed’. Psalm 8 en Psalm 104 geven daaraan een stem in poëtische taal. Het is mooi als je daaraan met jouw werk een bijdrage kunt leveren. Al gaat dat dikwijls moeizaam bij mij. ‘Scheppen gaat van auw’ zei een dichter in de jaren vijftig van de vorige eeuw. Niettemin, in het epos van de schepping in Psalm 104 komen in vers 23 ook de mensen ten tonele met hun arbeid. Werken zo lang het dag is met het vertrouwen op de belofte dat het niet zo blijft, maar dat het goed komt met de wereld en met mij. In die hoop zijn we gered.

*******

Jan Waaning: Gezicht op de sluizen van IJmuiden, 2018, aquarel, 18 x 12 cm.

Jan Waaning: Zijkanaal B, 2018, aquarel, 18 x 12 cm.

Jan Waaning: Rode wouw, 2008, olieverf op doek, 80 x 100 cm.

Jan Waaning is geboren in mei 1945, net na de Tweede Wereldoorlog die een behoorlijke impact had op zijn familie. Tijdens zijn middelbare schooltijd en daarna had hij verschillende vakantiebaantjes waarvan hij ‘knecht’ op een boot de leukste vond. Vanaf 1974 was hij leraar Beeldende Vorming aan de pedagogische academie, eerst in Santpoort daarna in Amsterdam en Alkmaar. In 2006 ging hij met vervroegd pensioen.  

ArtWay beeldmeditatie 24 september 2023