Uit zwart wordt wit geboren
door Christian Wittebroodt
De Oostenrijkse kunstenares Ute Resch werd in 1941 geboren in Niederranna, een dorp aan het Donaustrand in de deelstaat Opper-Oostenrijk die Linz als grootste stad telt. Zij maakte door de Tweede Wereldoorlog als kind kennis met België. Haar vader die van beroep onderwijzer was zat namelijk na de oorlog twee jaar gevangen in Charleroi. Vermoedelijk zoals het toen ging werd hij als veel gevangen soldaten ingelijfd om in de mijnstreek te werken. Naast in andere sectoren werkten er in november 1945 in België 52.120 Duitse krijgsgevangenen in de mijnen.
Ute Resch woont sinds 1969 in Vlaanderen waar ze zonder enige kunstopleiding als een pure autodidact en duizendpoot werkzaam is. Zonder opleiding betekent niet dat zij nergens inspiratie gevonden heeft. Zo waren verblijven in Marokko met humanitaire doeleinden in het kader van ‘Artsen zonder grenzen’ een unieke gelegenheid om van dichtbij kennis te maken met de Berbers. Haar huis in de onmiddellijke omgeving van Brussel staat volgestouwd met eigen werken, waaronder sommige met ingewikkelde geometrische patronen die zo uit de architecturale stijl of de ambachtelijke handwerkkunst van de Berbers komen.
Vooral boeken fascineren haar, zoals ook is te zien in de afgebeelde installatie. Met boeken poogt zij haar emoties zichtbaar te maken. Het is alsof ze het boek vreest en het toch niet kan loslaten. Zij experimenteert door boeken maanden buiten of op het gras te laten liggen om dan vast te stellen hoe zij er na enkele maanden uitzien. Dicht gekleefde boeken of boeken herleid tot waaierige objecten met de driehoek als basisvorm spoken als kwellende elementen door haar kunstproductie. Het is haar overtuiging dat boeken en kranten vol staan met slecht nieuws. Zo schrijft zij:
Ik ben de stem
gevat in woorden
gebonden tot het boek
Ik ben de stem
die schreeuwt van pijn
het boek gescheurd in flarden
Ik ben de stem
In de koepel van de Nationale Basiliek van Koekelberg schuilt de kunstcollectie van het Museum Moderne Religieuze Kunst waaronder een merkwaardig Paastafereel van Ute Resch. Deze installatie ligt op de grond. Veertien boeken verzinnebeelden de staties van de kruisweg. Blad voor blad zijn ze in repen gescheurd wat hen tot waaierige objecten herleidt om ‘pijn en smart op te roepen’. De bladeren zijn beschilderd met zwarte inkt. Inkt in tegenstelling met verf dringt dwars door het papier. Het zwart is zo zwart dat het lijkt of alles verbrand is. De inhoud van de veertien boeken is onherkenbaar geworden. De verhalen zijn voor altijd weg en weggeveegd. Alle schuld, alle foute handelingen en meningen, alle listige daden, alle fysische en psychologische moorden, alle verraad, alles waar een mens zich aan kan schuldig maken is voor altijd onkenbaar en ontoegankelijk gemaakt.
De positieve levensingesteldheid van de maatschappelijk geëngageerde Ute Resch schakelt dolorisme en verheerlijking van het lijden, waar sommige mensen zich in wentelen, uit. Nee, in de zwart geschilderde boeken zit het witte maagdelijke boek ingesloten. Uit zwart wordt wit geboren. Het slechte dat door de zwarte boeken wordt verzinnebeeld wordt niet geïnventariseerd, want het is namelijk zelf verwoest, voor altijd afgebroken, in de eeuwigheid onbestaand.
Deze visie van Ute Resch brengt 20 eeuwen na de dood van de man van Nazareth verrassend een verfrissende interpretatie van kruis en verrijzenis. Bovenaan staat een wit boek. Dit boek is gaaf en de bladeren zijn niet gescheurd. Het ligt klaar om door eenieder van ons ingevuld te worden. Het verwijst naar de Verrijzenis. Sindsdien kan alles anders. Wie erin gelooft weet zich bevrijd en herboren en kan starten met het schrijven van zijn levensverhaal op maagdelijk papier. Hoop vervult ons hart en zoals de Duits lutherse theoloog Jürgen Moltmann (1926-2014) het verwoordt mag wie hoopt niet inslapen want echte hoop maakt actief en waakzaam.
*******
Ute Resch: Kruisweg en Verrijzenis, 2002, oude boeken en Chinese inkt op een houten plaat van 2 x 2 m. Museum Moderne Religieuze Kunst, Basiliek, Koekelberg.
Ute Resch komt oorspronkelijk uit Oostenrijk, maar woont sinds jaar en dag in Vlaanderen. Zij is een kunstzinnige duizendpoot en gaat met veel verschillende materialen, onder meer oude boeken en kranten, aan de slag. Zij is sociaal bewogen. Haar werk kent veel betekenislagen waarbij intuïtie en associatie een belangrijke rol spelen. Zij zoekt steeds naar de essentie en naar kleine sprankels van hoop. (bron) ‘De boeken van Ute Resch ontsluiten voor de aandachtige toeschouwer een spirituele diepte’, schrijft priester Mark Delrue, auteur van het boek Kunst en spiritualiteit (Lannoo, 2005). ‘Ute Resch laat ons de vrijheid om persoonlijk het passieverhaal op het eigen leven te plaatsen.’
Christian Wittebroodt (1939) is voormalig voorzitter van het Museum voor Moderne Religieuze Kunst (Basiliek, Koekelberg), auteur van diverse publicaties over kunst en religie, waaronder Christus in de Franse schilderkunst van de twintigste eeuw (2001) en Zoeken naar zin. Religieuze en spirituele kunst van 1900 tot nu (2020). Hij was curator van verschillende tentoonstellingen rond religieuze en spirituele kunst.
ArtWay beeldmeditatie 13 april 2025
