Jopie Huisman: Weggeworpen lappenpop

‍

Het wonder in de kleine dingen

Jopie Huisman ontrukt met zijn werk het onaanzienlijke aan de vergetelheid door het liefdevol vast te leggen in tekeningen en op schilderijen. Hij leert ons daarmee opmerkzaam te zijn op de meest alledaagse dingen en ervan te gaan houden. De kunstenaar schildert bijvoorbeeld een versleten broek en noemt het een zelfportret. Of hij legt een botervlootje gevuld met suiker vast. Op het schilderij dat we hier zien vraagt hij aandacht voor een pop die achteloos werd weggegooid en schenkt het op doek een nieuw leven.

Huisman is de schilder van de genade, van het mededogen, van de menselijke maat waarin hij waardigheid en warmte brengt. Alles is hem even kostbaar: het riet aan de waterkant, een verlaten merelnest, zelfs het stof op de rotzooi die hij verzamelt. Hij is een verhalenverteller. Wat niet veel leek kan bij hem zomaar betekenis krijgen. Hij zei daarover: 'Onze eigen wereld wordt niet gekenmerkt door wat we zien, maar door wat we over het hoofd zien. De kunstenaar wil de spiegel van zijn muur halen en zien wat daarachter zit.'

Huisman groeide op in Friesland, waar hij handelde in lompen en oud ijzer. Tijdens de Tweede Wereldoorlog werd hij tewerkgesteld in Duitsland, later was hij twee jaar ziek. Van jongs af aan legde hij vast wat hij om zich heen tegenkwam. Hij tekende en schilderde om een reactie te krijgen. 'Als het een ander niets te zeggen heeft, stop ik ermee,' zei hij. 'Ik ben geen idioot die in zichzelf zit te praten en naar de punt van het penseel zit te staren. Schilderen doe je met elkaar.' Dat met elkaar schilderen werd door sommigen wel erg letterlijk genomen. Tijdens een tentoonstelling in het Brabantse Nuenen (waar zijn verwantschap met Vincent van Gogh moest blijken) werden drie van zijn schilderijen gestolen. Vrienden van hem vonden dat zijn werk voortaan niet meer moest reizen. Hij kreeg daarom in 1985 een eigen museum in zijn woonplaats Workum.

Ik zie in Jopie Huisman verwantschap met Jezus, die ook aandacht vroeg voor de kleine dingen. Voor de vogels in de lucht, de bloemen op het veld, het graan, het zaad, voor een arme oude vrouw, voor zieken en kinderen. Hij herkende in het onaanzienlijke zijn eigen nederigheid en verwerping, maar ook hoe hij daaruit opgetild zou worden. Net zo tilde hij het kleine en fragiele en kwetsbare op. 'Want wie de kleinste onder jullie allen is, die is werkelijk groot,' zei hij.

Er is liefde nodig om de kleine dingen te zien en aandacht te geven. Jopie Huisman wekt die liefde bij de toeschouwer op en bevestigt daarmee dat alles om ons heen kan spreken van de eenvoudige vreugde en stille waardigheid die de Schepper in zijn werk heeft gelegd. Zelf zei de kunstenaar daarover: 'De hemel en de hel heb ik allebei aan den lijve ondervonden en uit zelfbehoud, egoïsme en drang naar geluk heeft de liefde in mij de overhand gekregen en zo wordt alles betoverd en wordt een oude, vieze, weggesmeten pop een ding dat je ontroeren kan. De aandacht die ik eraan gegeven heb, samen met de aandacht die u eraan geeft, zorgt ervoor dat het niet meer verdoemd is, niet meer alleen. Als er een achtergrond bij mijn werk hoort, dan is het dit wel.'

*******

Doorlezen: Lucas 8:5-8; 8:16-17; 9:48; 9:58; 12:6-7; 12:22-31; 54-56; 14:13-14; 14:34-35; 15:3-10; 17:6; 20:24-25; 21:1-4; 21:29-31.

Jopie Huisman (1922-2000) was een begenadigd schilder, tekenaar en aquarellist, een natuurtalent en een natuurmens. Zijn toegankelijke levensvisie, gebaseerd op de kernthema’s natuur, duurzaamheid en mededogen, presenteerde hij op een even filosofische als kernachtige en nuchtere wijze. Deze combinatie maakt Jopie iconisch en tientallen jaren na zijn dood nog steeds populair. Zijn museum is daardoor nog steeds een publiekstrekker. Jopie Huisman werd geboren in Workum en was eenvoudige komaf. Hij dreef jarenlang een handel in vodden en oud-ijzer. Tussen de bedrijven door werkte hij aan zijn omvangrijke oeuvre, dat uit veel verschillende stijlen bestaat. De lompen uit zijn voddenhandel vormden een grote inspiratiebron, vooral schoenen fascineerden hem mateloos, hij kon er eindeloos over fantaseren. De kledingstukken vertegenwoordigden voor hem de dragers. Door ze te schilderen waren het in zijn ogen dan ook portretten. Hij had een groot zwak voor mensen uit de zogenoemde zelfkant van de samenleving. Velen van hen heeft hij door de jaren heen geportretteerd. Met zijn doeken behoedde hij hun verhaal voor de vergetelheid; iemand had hun leven ‘gezien’ en het met mededogen geregistreerd. In het laatste decennium van zijn leven woonde Jopie weer in zijn geboortehuis in Workum, vlakbij zijn geliefde viswater waar hij de dikste palingen ving. Hij was vaak te vinden in zijn museum dat in 1986 was opgericht. Het was het eerste museum in Nederland dat gewijd was aan een nog levende kunstenaar. In kunstkringen wordt deze autodidact hogelijk gewaardeerd vanwege zijn uitmuntende beheersing van diverse stijlen. (Bron)

Tentoonstelling HELMANTEL ONTMOET HUISMAN – t/m 28 september 2025, Jopie Huisman Museum, Workum: Helmantel ontmoet Huisman. In deze tentoonstelling is werk te zien van Henk Helmantel, een van de belangrijkste kunstenaars binnen het hedendaags realisme in Nederland. De tentoonstelling geeft een inkijkje in Henk Helmantels kunstenaarschap én zijn verwantschap met het werk van Jopie. Te zien zijn meer dan veertig van Helmantels beroemde stillevens en kerkinterieurs. Henk Helmantel: ‘Ik ben veel vergeleken met Jopie. Al hebben we onze eigen stijl, toch is er zeker een verwantschap voelbaar.’ Beide Noordelijke Realisten laten in hun stillevens eenvoudige gebruiksvoorwerpen met een voelbaar verleden figureren. Hoewel de kunstwereld hen allebei in de jaren zeventig en tachtig van de vorige eeuw wegzette als ‘niet vernieuwend’, bleven zij tegen de stroom in trouw aan hun eigen stijl. Lees meer

Willem de Vink (Utrecht, 1957) is een schrijver van christelijke boeken, tekenaar en voorganger. https://willemdevink.nl

‍