ARTWAY:
OPENING EYES,
HEARTS & MINDS
Volg ons
Güler Ates: Blanket I
ArtWay beeldmeditatie 18 februari 2024
Güler Ates: Blanket I
De spirituele achtergrond van kunstenaar Güler Ates
door Anikó Ouweneel
Stel je voor dat je bent geboren in Oost-Turkije waar velen van Armeense afkomst zijn, waar moslims, Syrisch-orthodoxe christenen en jezidi’s al eeuwen in harmonie samenleven. Waar kinderen elkaars culturen en religieuze tradities leren kennen en respecteren. De vele kleuren, geuren, klanken en rituelen zijn onderdeel van het dagelijks leven. Dan moet je familie vertrekken en groei je op in een shantytown van Istanbul totdat je weer verder trekt richting Europa. Pas in Londen begint je interesse in je achtergrond te groeien en het belang ervan tot je door te dringen. Dit overkwam de te London gevestigde kunstenaar Güler Ates, die met grote culturele gevoeligheid oost en west elkaar laat ontmoeten in haar werk dat video, fotografie, grafisch werk en performance omvat. Met uitzonderlijke compassie kan zij de
toestand van ontheemden en vluchtelingen vertalen naar beelden.
Ates komt uit de traditie van de alevieten, een mystieke vorm van de islam, beïnvloed door het soefisme. De alevieten hebben een religieus-humanistisch wereldbeeld met liefde, respect en tolerantie als uitgangspunt. Zij geloven dat alle mensen de essentie van God in zich
hebben. In het alevitisme heet God ‘Hak’, wat ‘de waarheid’ betekent. Zij noemen elkaar ‘can’ (ziel), een genderneutraal woord, wat resulteert in een gelijkwaardige positie van vrouwen en mannen in hun cultuur. Zij beschouwen God, de kosmos en de mensheid als in volledige eenheid. Ze menen dat het praktiseren van een religie niet ten koste mag gaan van de rechten van anderen.
Voor de familie Ates uitte de religieuze beleving zich in een ondogmatische omgang met poëzie, muziek en sema, de derwisj dans. Haar vader las gedichten voor van Rumi (Perzische filosoof, dichter en soefi-mysticus uit de 13e eeuw) en de familie musiceerde en danste
de sema samen. Dit dansen resulteert in een krachtige en persoonlijke spirituele beleving, zegt Ates. Er is veel vrijheid en er zijn geen opgelegde religieuze wetten, wat onder de islam vaak wel het geval is. Niet alleen haar cultuur, ook haar moedertaal Zazaki is bedreigd. Deze is sinds 2009 door UNESCO op de lijst van bedreigde talen gezet.
De kunst van Ates richt zich op performance- en site-responsieve activiteiten (reagerend op een bepaalde plaats) waarin de gevoeligheden van oost en west elkaar ontmoeten. Met als spil de culturele ontheemding en het vinden van het thuis van het hart.
Zo is haar foto Blanket I genomen in Castello Reale di Govone, een van de koninklijke paleizen van het Huis van Savoie. In het gebouw zijn duidelijke sporen van eeuwenlange culturele uitwisseling te vinden (Chinese kamer, Engelse tuin etc.). De bekraste muur en het
fresco – en de vergane glorie daarvan – kunnen vele betekenissen genereren, net zoals de in een reddingdeken gewikkelde mysterieuze toeschouwer. Moet deze vluchteling bedekt en beschermd worden ten overstaan van een voor haar/hem vreemde cultuur? Of misschien is zij/hij op zoek naar de culturele waarden van een nieuw thuis? Of is deze mens gehuld in schoon lichtgevend goud als teken van een nieuw begin tegenover een in verval geraakte cultuur? Of laat het beeld iets van de waarde van het verborgen menselijke gelaat tegenover cultuuruitingen van vroeger zien?
Ates’ werk gaat over migratie, verbanning, vluchten en het vinden van menselijke gemene delers. Als ik haar vraag wat ze haar toeschouwers wil meegeven vanuit haar spiritualiteit, dan zegt zij: ‘Wees nieuwsgierig naar andermans spiritualiteit, blijf vragen en oordeel niet!’
*******
Güler Ates: Blanket I (serie Piedmont Residency), foto, 2018.
Deze foto maakt onderdeel uit van de STATIONS OF THE CROSS HENGELO, die van 17 februari t/m 30 maart is te bezoeken op vrijdag- en zaterdagmiddag van 12:00 uur tot 16:00 uur. De internationale tentoonstelling Stations of the Cross vindt in 2024 – na edities in Londen, Washington DC, New York, Amsterdam, Deventer en Toronto – in Hengelo plaats. Deze hedendaagse kunstpelgrimage verbeeldt de weg van kwetsbaarheid en levenskracht. De wandelroute Stations of the Crossvoert als een Via Dolorosa door de voormalige industriestad Hengelo langs veertien kunstwerken die doen denken aan de kruiswegstaties over Jezus’ lijden en sterven. De wandeling is een kunstzinnige, contemplatieve pelgrimstocht. Elke stap en elk kunstwerk herinneren eraan hoe kwetsbaar de mens is. Oorlog, onrecht en eenzaamheid zijn van alle tijden, maar altijd weer zullen er mensen zijn die zich inzetten voor vrede, gerechtigheid en naastenliefde. Veertien kunstenaars verbeelden het lijden van Jezus en van mensen in onze tijd. De route voert de bezoekers langs culturele, historische, maatschappelijke en religieuze organisaties in Hengelo. Meer informatie (ook over de te lopen route): zie https://faces-isee-faces.nl/, https://www.facebook.com/artstationsofthecross of via e-mailadres info@faces-isee-faces.nl.
Bovenstaande tekst is gebaseerd op gesprekken met Güler Ates, deels telefonisch in 2024, deels in persoon in 2019, toen haar in opdracht gemaakt werk onderdeel was van Art Station of the Cross Amsterdam waarvan ik co-curator was. Meer over deze installatie vind je hier. Toen wij samen op verkennend bezoek waren in de Onze Lieve Vrouw Kerk in Amsterdam om het concept te bespreken kwamen wij de zondagschool van de Syrisch-orthodoxe gemeenschap tegen. De kinderen oefenden het ‘Onze Vader’, zingend in het Aramees, in de taal waarin Jezus dit gebed uitsprak. Het was een verrassende en veelzeggende culturele ervaring, die voor mij voor altijd onderdeel blijft van haar installatie. Een uitvoering van dit gebed is hier te beluisteren.
Bron over Alevitisme (naast de gesprekken met Ates): https://nl.wikipedia.org/wiki/Alevitisme
Alevi liederen aanbevolen door Güler Ates:
https://www.youtube.com/watch?v=ZRNWyaeWU6Y (Insan Olmaya Geldim by Arif Sag)
Ali Ekber Cicek - Haydar: I Traveled for Fourteen Thousand Years, in Propellership https://www.youtube.com/watch?v=9jR3DTkLwa8
Songul Karli https://www.youtube.com/watch?v=qD0AMbukFWA
Aniko Ouweneel is cultuurhistoricus, schrijver, curator. www.visiodivina.eu
*******
KUNSTNIEUWS
STATIONS OF THE CROSS HENGELO – 17 februari t/m 30 maart op vrijdag- en zaterdagmiddag van 12:00 uur tot 16:00 uur. De internationale tentoonstelling Stations of the Cross vindt in 2024 – na edities in Londen, Washington DC, New York, Amsterdam, Deventer en Toronto – in Hengelo plaats. Deze hedendaagse kunstpelgrimage verbeeldt de weg van kwetsbaarheid en levenskracht. De wandelroute Stations of the Cross voert als een Via Dolorosa door de voormalige industriestad Hengelo langs veertien kunstwerken die doen denken aan de kruiswegstaties over Jezus’ lijden en sterven. De wandeling is een kunstzinnige, contemplatieve pelgrimstocht. Elke stap en elk kunstwerk herinneren eraan hoe kwetsbaar de mens is. Oorlog, onrecht en eenzaamheid zijn van alle tijden, maar altijd weer zullen er mensen zijn die zich inzetten voor vrede, gerechtigheid en naastenliefde. Veertien kunstenaars verbeelden het lijden van Jezus en van mensen in onze tijd. De route voert de bezoekers langs culturele, historische, maatschappelijke en religieuze organisaties in Hengelo. Meer informatie (ook over de te lopen route): zie https://faces-isee-faces.nl/, https://www.facebook.com/artstationsofthecross of via e-mailadres info@faces-isee-faces.nl.
ATELIERKERKJE GINNUM – 2024 zal het 15e jaar zijn waarin het Middeleeuwse kerkje in Ginnum (in Friesland) beschikbaar is als atelier voor beeldend kunstenaars. Tientallen kunstenaars ervoeren deze unieke ruimte al eerder als een bijzondere gelegenheid om meerwaarde en richting te geven aan hun persoonlijk beeldende ontwikkeling. Als kunstenaar blijf je niet ongevoelig bij het besef dat de ruimte waarin je werkt al achthonderd jaar gebruikt is als ontmoetingsplaats met de God van hemel en aarde, de God van de Bijbel. Een ruimte die van christelijke inspiratie getuigt, vormt ook in deze tijd van verharding, polarisatie en crises wereldwijd, een uitdaging tot visuele (her-)bezinning op geloofs- en levensvragen over tijd en eeuwigheid. Het kerkje prikkelt je daarbij om je eigen werk misschien van andere accenten te voorzien. Heel veel kunstenaars gingen jou op deze plek van intense inspiratie al voor. Heb je belangstelling om je gedurende 1 of 2 weken onder te dompelen in deze inspirerende ambiance, dan kun je je vanaf nu aanmelden en meer informatie vragen bij Henk Pietersma via art@henkpietersma.nl. Het gaat om weken vanaf 29 april t/m 14 oktober. Wacht niet te lang, omdat het principe geldt: ‘Wie het eerst komt, het eerst maalt.’ Voor wat betreft je verblijf: Er is een piepklein keukentje en toilet. Er is geen verwarming. Logeren of overnachten in de kerk is niet mogelijk. Voor verblijfsmogelijkheden kun je een lijstje met adressen opvragen. De kosten voor gebruik van het kerkje bedragen dit jaar €75,00 per persoon per week, van maandag t/m zaterdag. Alleen bij een reservering van twee aaneensluitende weken, is de ‘tussenzondag’ inclusief. Alle andere zondagen is het kerkje niet in gebruik. www.henkpietersma.nl
NIEUW ARTWAY BLOG – ‘Gewijde geometrie in de christelijke kunst’ door Sophie Hacker. ‘De gewijde geometrie of meetkunde is al duizenden jaren een bron van inspiratie voor kunst en architectuur. Geometrie wordt op heel veel creatieve terreinen ingezet, zoals in de architectuur, in videogames of voor huishoudelijke apparaten, zelfs creditcards worden vormgegeven volgens een meetkundig ideaal. Hier zullen we ons in het bijzonder richten op de geometrische verschijningsvormen die ons meer doen begrijpen van een God, wiens ontwerp voor ons heelal doortrokken is van subtiele onderliggende ritmes en getalsverhoudingen.’ Lees meer
NIEUW IN DE KUNST EN POËZIE RUBRIEK – Henk van Loenen: Christus op de koude steen, schilderij en sonnet. ‘Onooglijk was u, zoals u daar zat op die steen, de dwaze profeet, veracht en verstoten. Soldaten, dienaren van het gerecht, deden hun werk, brood op de plank, schoorsteen moet roken.’ Lees meer
DE SCHEPPING VAN DE WETENSCHAP – 22 februari t/m 2 juni, Museum Catharijneconvent, Utrecht: De schepping van de wetenschap. Tussen religie en wetenschap heeft het altijd geknetterd. De twee hebben innig samengewerkt maar kunnen ook keihard botsen. En tot op de dag van vandaag hebben ze onverwacht veel met elkaar gemeen. Hoe zit dat? Ga vanaf februari 2024 mee op een fascinerende reis door de geschiedenis. Dwaal langs eeuwenoude wetenschappelijke instrumenten, zeldzame manuscripten en intrigerende kunst. Ontdek hoe de ontwikkeling van de moderne wetenschap in West-Europa niet kan worden begrepen zonder kennis over de invloed van religie. Je wordt uitgenodigd om steeds met een andere blik naar de geschiedenis en naar jezelf te kijken. www.catharijneconvent.nl
AAN DE RAND VAN DE HEMEL: VISIOENEN – T/m 1 april, Museum Krona, Uden. Aan de rand van de hemel: Visioenen’ combineert oude religieuze kunst – middeleeuwse handschriften, getuigenissen van visionairs en collecties van musea en bibliotheken – met hedendaagse multimedia-installaties, bruidsjurken, parfums en schilderijen van toonaangevende vrouwelijke kunstenaars uit binnen- en buitenland. Allemaal benaderen zij het thema visioen op hun eigen manier. De ene keer ingetogen, een andere keer uitbundig. Van indringende installaties die aanzetten tot zelfreflectie tot geur-ervaringen en filmbeelden die je doen huiveren en glimlachen. Meer informatie
ROELANT SAVERY – t/m 19 mei , Mauritshuis Den Haag: Roelant Savery’s Wonderlijke Wereld. Hij was een pionier op vele gebieden en introduceerde tal van nieuwe thema’s in de Nederlandse schilderkunst. Hij maakte het eerste Nederlandse bloemstilleven en was dé schilder van de legendarische (uitgestorven) dodo. Ook was hij de eerste kunstenaar die buiten op straat gewone mensen tekende. Zijn geschilderde landschappen zijn vaak sprookjesachtig, met antieke ruïnes en wonderlijke vergezichten. En op zijn ‘dierstukken’ staan, zitten en liggen zóveel dieren dat ‘overvol’ een understatement is. De tentoonstelling Roelant Savery’s Wonderlijke Wereld laat de bezoeker kennismaken met deze ‘alleskunner in de kunst’ aan de hand van ruim 40 schilderijen en tekeningen uit eigen collectie en vele buitenlandse bruiklenen. https://www.mauritshuis.nl/
CASPAR DAVID FRIEDRICH IN HAMBURG – T/m 1 april 2024, Kunsthalle, Hamburg: Caspar David Friedrich. Kunst voor een nieuwe tijd. Ter gelegenheid van de 250ste verjaardag van Caspar David Friedrich (*1774 Greifswald - 1840 Dresden) presenteert de Hamburger Kunsthalle de jubileumtentoonstelling CASPAR DAVID FRIEDRICH. Kunst voor een nieuwe tijd. Het biedt de meest uitgebreide tentoonstelling van het werk van de belangrijkste Duitse romantische kunstenaar sinds vele jaren. De focus van de tentoonstelling ligt op het thematische Friedrich-retrospectief met ruim 60 schilderijen, waaronder talrijke iconische sleutelwerken en ongeveer 100 tekeningen, evenals geselecteerde werken van zijn kunstenaarsvrienden. Het centrale thema is de nieuwe relatie tussen mens en natuur in Friedrichs landschapsafbeeldingen. Ook kijken ongeveer 20 hedendaagse kunstenaars met hun werken naar de romantiek, hun begrip van de natuur en de kunst van Friedrich, bijvoorbeeld in de vorm van video's, foto's en grootschalige installaties. Lees meer
BOEK – Egbert Modderman & Pieter Jan Kruizinga, Van aangezicht tot aangezicht. Leeuwarden: Jongbloed Media, 2023. In Van aangezicht tot aangezicht vormen schilderkunst en poëzie een uitdagende eenheid. Dertig schilderijen met daarop bijbelse taferelen van kunstschilder Egbert Modderman worden gecombineerd met gedichten van de Groningse dichter Pieter Jan Kruizinga. In zowel de schilderijen als in de poëzie kiezen schilder en auteur een andere invalshoek dan gebruikelijk waardoor de oude verhalen in een nieuw licht komen te staan. De gebrokenheid, de eindigheid en de kwetsbaarheid van het leven voeren de boventoon. De emoties die in de bijbelse verhalen te vinden zijn, vormen voor de makers een inspiratiebron voor hedendaagse kunst. Pieter Jan Kruizinga (1992) studeerde Theologie in Zwolle. Tijdens zijn studie ontdekte hij zijn passie voor poëzie en met name in de vorm van het Italiaans sonnet. In Kruizinga’s gedichten spelen de geneugten van het leven en de eindigheid ervan een belangrijke rol. Egbert Modderman (1989) is een Nederlandse kunstschilder die zich voornamelijk toelegt op het schilderen van bijbelse taferelen. In 2020 won hij voor zijn werk Rusteloos de ‘BP Young Artist Award’, uitgereikt door de ‘The National Portrait Gallery in London’ en sindsdien exposeert Modderman in binnen- en buitenland. Zijn stijl is figuratief met een dramatische insteek en toont, tegen een sobere achtergrond, levensgrote personages, die de toeschouwer vaak aankijken. Hardcover, €29.99.
Bekijk meer actuele tentoonstellingen, symposia, lezingen, boeken, podcasts, video's en ArtWay nieuws hier
ArtWay is een website met materiaal voor kerken en individuen die kunst en geloof met elkaar willen verbinden.
ARTWAY: OPENING EYES, HEARTS AND MINDS
Andere recente meditaties:
- april 2024: Het kruis van Damiano
- maart 2024: James Tissot: Maria Magdalena
- maart 2024: Paul Gauguin: De gele Christus
- maart 2024: Marina Abramovic, The Kitchen V: Carrying the Milk
Voor meer beeldmeditaties, klik onder Kunstenaars