ArtWay

Kunstenaars openen onze ogen voor rijkdom en betekenis. Sandra Bowden

Kunstenaars

Martin, Paul - BM - JoAnn van Seventer

Het levensschip van Paul Martin
 
 
Het levensschip
 
door JoAnn van Seventer
 
In de 1990’s maakte Paul Martin een fascinerende serie schilderijen met als thema’s het levensschip en het dwazenschip. Het eerste thema gaat over de wateren vol gevaar en verzoeking die de kinderen van God op hun weg naar de hemel moeten oversteken. Het tweede thema brengt de mensen in beeld die verstrikt zijn in een leven van ondeugd en onachtzaamheid en stuurloos ronddobberen zonder duidelijke bestemming. De katholieke kerk werd in de 3e eeuw soms de ‘Ark van het heil’ genoemd en vergeleken met de ark van Noach waarin de rechtvaardigen hun toevlucht zochten, vaak met Petrus of Christus als stuurman. Uit de 15e eeuw stamt een allegorie over het dwazenschip als parodie op de kerk.
 
Het schilderij Het levensschip van Paul Martin zit vol met verwijzingen en symbolen ontleend aan de literatuur, kunst en de Bijbel. We zien zeven figuren, waarvan de vier belangrijkste attributen hebben die laten zien dat we hier met bijbelse figuren van doen hebben: Petrus met een vis, Dorcas met een schaar, Eva met een slang op haar rug en Lazarus met de windsels van het graf.
 
De figuren zijn gestileerd en icoonachtig, maar zoals in veel van Martins schilderijen uit deze periode hebben de karakters realistische gezichten. Dorcas, in het boek Handelingen ook wel Tabitha genoemd, is de belangrijkste figuur. Ze staat bijna in het midden van het paneel en staat op het punt aan boord te gaan. Ze stond bekend om haar goedheid voor de armen, wat hier te zien is aan de kleren die ze voor hen maakte. De jongen achter haar houdt rollen stof onder zijn rechterarm en in zijn linkerhand heeft hij een soort toegangskaart van stof die staat voor de goede daden die voor Dorcas uitgaan als ze het schip opgaat. Ze was een goede vrouw, ten zeerste beweend toen ze stierf, weer opgewekt uit de dood door Petrus.
 
En dan zien we Lazarus, uit de dood opgewekt door Christus in het evangelie van Johannes. Hij en Dorcas zijn allebei helemaal in het wit (afgezien van hun rode schoenen), beiden opnieuw levend gemaakt.
 
Eva is een intrigerende figuur. Ze bevindt zich al in het schip, met een slang achter op haar jurk. Haar hoofd is vreemd naar achteren gebogen, net als het hoofd van de persoon (Maria uit Bethanië?) tussen haar en Lazarus in. In Martins schilderijen duidt deze houding gewoonlijk op verdriet. Eva, door wiens keuze het probleem van de dood de wereld inkwam, wordt van de slang bevrijd door een kind, een jongen met een schaar. Het is Jezus die op aarde het werk van zijn Vader kwam doen. Hij vermorzelt het hoofd van de slang, zij het in een verrassende nieuwe context. Zijn grote werk wordt hier verbonden met de daden van Dorcas, of liever: de hare worden verbonden met die van hem – de goede werken van de gelovigen mogen deel uitmaken van het levengevende plan van God.
 
Bij het kijken komen nog meer gedachten op: over Eva, wiens keuze om de vrucht te eten de zonde en de dood in de wereld bracht. En over Petrus, wiens verloochening Christus’ lijden voor zijn kruisiging vergrootte, een dood die ten slotte alle dood overwon. Ten gevolge hiervan werden Dorcas en Lazarus opgewekt en zijn ze symbolen van hoop geworden. De haan op de voorsteven herinnert ons aan de haan die kraaide bij de verloochening van Petrus. Maar een haan kondigt ook de morgen aan, de zonsopgang, en verwijst naar de overwinning van het kwaad en de duisternis door het licht. Het schip gaat op weg naar een dieporanje kust.
 
********
 
Paul Martin: The Ship of Life, 1993, 130 x 202 cm, olieverf op paneel. Foto: Art Revisited, Tolbert.
 
Paul Martin werd in 1948 in Bournemouth in Engeland geboren en groeide op in Rugby. Hij studeerde aan het Coventry Art College en daarna in Birmingham. In 1968 ontmoette hij prof. Rookmaaker die hem verder hielp in zijn denken over geloof en kunst. Hij ging vervolgens naar de Royal Academy in Londen, waar hij ook waardering voor figuratieve kunst aantrof. In de jaren ’70 en ’80 probeerde hij zich te ontdoen van een naturalistische stijl, vooral waar het de weergave van de menselijke vorm betrof, en ontdekte hij nieuwe mogelijkheden in het werk van Balthus en Beckmann. De icoonachtige benadering hielp hem ingehouden emotie weer te geven. Zijn werk werd ook sterk door middeleeuwse fresco’s beïnvloed. In de jaren ’90 schilderde hij veel iconen voor de orthodoxe kerk waarvan hij ook lid is. Zijn recente werk is meer abstract. Martin gaf vele jaren les aan de Rugby School en vervolgens aan het Leith College of Art in Edinburgh. Hij woont momenteel met zijn vrouw in de buurt van Edinburgh.
 
Publicatie: Paul Martin, Phil Archer and JoAnn van Seventer: Paul Martin, Art Revisited, 1991, tekst in Nederlands en Engels, uitgegeven ter gelegenheid van een expositie van het werk van Paul Martin in De Weem in Westeremden. 
 
JoAnn van Seventer stond jarenlang haar man Hans van Seventer terzijde in hun bedrijf Art Revisited, dat bemiddelt bij kunstverkoop en kunstkaarten en kunstboeken uitgeeft en sinds een aantal jaar door anderen wordt voortgezet. 
 
ArtWay beeldmeditatie 3 juli 2011