ArtWay

Kunstenaars openen onze ogen voor rijkdom en betekenis. Sandra Bowden

Kunstenaars

Arcabas - BM - Kirstin Jeffrey Johnson

Arcabas: De balsemolie
 
 
Aanvaarding die verandert
 
door Kirstin Jeffrey Johnson
 
Arcabas is een hedendaagse Franse kunstenaar die zich veelvuldig met bijbelverhalen bezighoudt. Zijn werk nodigt uit tot nadenken over de Schrift doordat hij nieuwe facetten op laat lichten. Sporen van oude en recente tradities zijn in zijn schilderijen terug te vinden, terwijl hij tegelijkertijd bewust op zoek is naar een eigen symbooltaal. Zijn hele oeuvre is doordrongen van een symboliek die verwijst naar de God van het verbond die zich met ons verbindt.
 
Het schilderij ‘De balsemolie’ maakt deel uit van het 21-delige veelluik Passie en verrijzenis (2003). Er komen vormen en kleuren op voor die ook op de rest van de doeken terugkomen. Bladgoud omgeeft de vrouw, wiens intense blauw vervolgens de man omvat die ze zalft: Christus. Dit vooral komt in dit beeld naar voren: de rustige actieve aanvaarding door de Christus-die-ontvangt. Vandaag is het de derde zondag in de veertigdagentijd, een zondag van inkeer en dus een zondag van aanvaarding, want we mogen zeker weten dat ons berouw zal worden ontvangen en aanvaard.
 
De titel van het schilderij verwijst naar Marcus 14:3-9, waarin verhaald wordt over een vrouw die naar het huis toegaat waar Jezus te gast is. Ze draagt een albasten flesje met daarin parfum met een waarde van een jaarsalaris. Als ze de olie uitgiet over Jezus’ hoofd, zijn de mensen die er getuige van zijn verontwaardigd: wat een verspilling! Ze zien vooral een grote som geld van het hoofd van hun eerbiedwaardige gast afdruipen. Maar wat is Jezus’ reactie? ‘Ze heeft iets goeds voor mij gedaan.’ In weerwil van de mogelijk vijandige omgeving is deze vrouw op haar Christus afgestapt en heeft hem gezalfd met de opbrengst van een jaar – en hij noemt deze daad goed.
 
Op het schilderij bekleedt Arcabas deze vrouw met het gewaad van een non: een vrouw die zich van haar vorige leven heeft afgewend om alles wat zij is te verbinden aan haar Heer. In alle rust ontvangt hij haar geschenk. De gouden vloeistof stroomt naar beneden in een vloeiende beweging die herhaald wordt op het volgende schilderij van het veelluik, gemaakt met 23k bladgoud en getiteld ‘De messiaanse weg’. Aan dit doek is een tekst uit Jesaja gekoppeld: ‘Zie ik ga iets nieuws verrichten… heb je het nog niet gemerkt?... een weg door de woestijn, rivieren in de wildernis…’
 
 
De nieuwe weg van de Messias brengt verandering teweeg: ten overstaan van een groep feestende mannen voert een vrouw moederziel alleen een handeling uit om haar verlossing en bevrijding te vieren. Ze heeft geleerd om ‘zich te bekommeren zonder zich te bekommeren’ (T.S. Eliot). En deze goede berouwvolle daad van dank fungeert als een zalving voor de lijdensweek die de Messias te wachten staat, zoals hij zegt: ‘Ze heeft mijn lichaam nu al met olie gebalsemd, met het oog op mijn begrafenis.’ Hoewel deze woorden op dat moment niet begrepen worden, zal er slechts een paar dagen later opnieuw dure parfum naar hem toegebracht worden om zijn lichaam te zalven, dit keer naar een graf.
 
 
‘Qui peut définir la grâce qui est pur cadeau?’ (Wie kan de genade in een definitie vangen, die geheel en al geschenk is?) vraagt Arcabas naar aanleiding van dit polyptiek. Net als de vrouw worden we uitgenodigd om door de aanvaarding door de ontvangende Christus ons berouw te laten omvormen tot overvloeiende dankbaarheid en door verandering gekenmerkte daden.
 
Het Passie en Verrijzenis veelluik sluit af met een doek waarop wederom een olieflesje of potje staat afgebeeld. De drie vrouwen die mirre naar het graf brengen worden verwelkomd met de gouden uitroep: ‘Hij is opgestaan.’ Als ze in het graf kijken dat Christus niet kan bevatten zien ze een grote engel met kleurig uitwaaierende vleugels. Dit is de morgen van Geheel en al Geschenk: ze moeten nu hun balsem van verdriet laten omvormen tot de olie van de onverwachtse vreugde.
 
*******
 
Kirstin Jeffrey Johnson promoveerde aan het Institute for Theology, Imagination and the Arts van de University of St. Andrews in Schotland met een proefschrift over ‘the mythopoeic art of George MacDonald’. Ze is nu freelance schrijfster en woont op een boerderij in de Ottawa Valley in Canada. Voordat ze naar Canada terugkeerde, woonde ze met haar man in de Isère regio van Frankrijk, waar ze veel vrienden en collega’s inwijdde in het werk van Arcabas.
 
Bijbelpassages
Marcus 14:3-9
Jesaja 43:19-20
 
Afbeeldingen
1. Arcabas, De balsemolie, olieverf op doek; 81 cm x 65 cm, onderdeel van het veelluik Passie en verrijzenis, 2003, Scherpenheuvel (België), met toestemming door de kunstenaar.
2. Arcabas, De messiaanse weg, 23 karaats bladgoud op doek; 81 cm x 65 cm, onderdeel van het veelluik Passie en verrijzenis, 2003, Scherpenheuvel (België), met toestemming door de kunstenaar.
3. Arcabas, De mirredragende vrouwen, olieverf en bladgoud op doek, 1.62 cm x 1.35 cm, onderdeel van het veelluik Passie en verrijzenis, 2003, Scherpenheuvel (België), met toestemming door de kunstenaar.
 
Arcabas
Jean-Marie Pirot (1926) werd bekend onder de naam ‘Arcabas’ – een naam die hem gegeven werd door zijn studenten aan de Ecole des Beaux-Arts, Grenoble. Ondanks het vaak expliciet theologische karakter van zijn werk is deze schilder, beeldhouwer, setdesigner, maker van tapijten, mozaïeken en ramen een geliefd en gewaardeerd kunstenaar in de hele Isère regio van Frankrijk. Hij is een belangrijk figuur in de hedendaagse christelijke religieuze kunst van Frankrijk. Ook groeit zijn internationale reputatie en de waardering voor zijn belangrijkste werk: de muurschilderingen, schilderijen, ramen, het koperwerk en de beelden in de kerk van St. Hugues-de-Chartreuse. Hij begon in 1953 hieraan te werken, 40 jaar later was het klaar. In 1970 voltooide hij de ramen voor de Notre-Dame-des-Neiges, Alpe d'Huez. Hij heeft ook samen met zijn zoon, de beeldhouwer Etienne, gewerkt aan het liturgische meubilair van andere kerken en kathedralen. Hij schrijft: “J’aime rechercher l’harmonie et la beauté en modest imitateur de mon createur.” http://www.arcabas.com
 
Citaten
1. ‘To care and not to care.’ Uit ‘Ash Wednesday’, The Four Quartets, T.S. Eliot.
2. Arcabas: Passion-Résurrection, Fabrice Hadjadj, 2004.
3. Arcabas: Passion-Résurrection, Fabrice Hadjadj, 2004.
 
ArtWay beeldmeditatie 27 maart 2011 - derde zondag in de veertigdagentijd