ARTWAY:
OPENING EYES,
HEARTS & MINDS
Volg ons
Kunstenaars 
Dongen, Paul van - BM - Willem Jan Otten
Paul van Dongen: De Zoon slaapt
Laat hem met rust
door Willem Jan Otten
Een waterverfschilderij is niet meer dan een vlek. Deze heet De Zoon slaapt en is van Paul van Dongen. Hoofdletter zoon, maar dat begreep de kijker zo ook wel.
Als je goed kijkt kun je de streken tellen waaruit Jezus bestaat. Hij moet binnen een paar oogwenken op papier gezet zijn. En toch, deze snelheid heeft iets opgeleverd waar op de een of andere manier alle tijd in verstrijkt. Dat is altijd zo wanneer je naar een slapend iemand kijkt. Je wil niet dat dit rustig ademhalen, deze gerustheid, ophoudt. Iemand die slaapt verkeert met één been in de eeuwigheid.
Zo kijkt, inderdaad, een vader naar zijn pasgeboren kind of een minnaar naar zijn voor het eerst naast hem in slaap gevallen geliefde. Dit is, zou je kunnen zeggen, de oefening die Paul van Dongen zich heeft opgelegd. Een liggend en jong en begeerlijk mannenlichaam zó vangen dat het niet het verlangen oprakelt om het te wekken, maar juist om het te laten liggen.
Van Dongen beoefent de moeilijke kunst van de zeepbel. Het is alsof het water waar mee geverfd is spontaan is gaan iriseren. Raak mij niet aan, want dan spat ik uit elkaar. Raak mij niet aan. Ineens begrijp je de woorden die de verrezen Jezus tegen Maria Magdalena zegt wat beter (Johannes 20:17, in de Willibrordbijbel: ‘Houd Mij niet vast’.) Er is geen groter macht dan die van de zeepbel die afdwingt dat hij niet wordt aangeraakt. Het gaat tegen de natuurlijke orde in om het liefste niet te willen pakken. Het is een poëtische macht. Op het moment van ‘Noli me tangere’ is Jezus – niet voor het eerst – een schepper. Hij maakt van Maria Magdalena een vrij mens, iemand die tegen haar eerste drift in gaat. Door af te zien van hebben wordt ze de bruid van Christus.
Het is van eminent belang dat Christus echt heus ‘naar de vleze’ voor haar staat. Aanraakbaar is. Haar geloof is niet een kwestie van ideeën of abstracties. Zij gelooft niet in ‘iets’ maar zij ziet iemand van wie zij houdt, zoals een geliefde haar minnaar. Ze zal de pijn van het lijfelijke missen voelen, straks als hij van de aarde is verdwenen. De Incarnatie is in de allereerste plaats een lichamelijke gebeurtenis.
In de Evangelies valt Jezus maar één keer in slaap: tijdens een razende storm als hij op een boot midden op het Meer van Galilea verkeert. ‘Maar Hij zelf lag op het achterschip tegen het kussen te slapen. En zij maakten Hem wakker en zeiden tot Hem: Meester, trekt Gij er U niets van aan dat wij vergaan? Hij zeide tot hen: Waarom zijt gij zo bevreesd? Hebt gij geen geloof?’ (Marcus 4:38, 40).
Ook dat moment is, meen ik, vervat in de vlek van Van Dongen. De aanvechting om Jezus wakker te schudden om hem om verlossing te vragen, troost, ontferming, wordt onderdrukt.
Waarom ben ik zo bevreesd?
Laat hem met rust.
************
Willem Jan Otten (1951) is schrijver en liefhebber van het beeldend werk van Paul van Dongen. Zijn laatste boek met essays over poëzie, film en geloof verscheen in 2009: Onze Lieve Vrouwe van de Schemering (Uitgeverij Van Oorschot, genomineerd voor de AKO-literatuurprijs 2010). Zijn laatste dichtbundel is Welkom (2008).
Paul van Dongen: De Zoon slaapt, waterverf, 2010. De aquarel is te zien op Art Amsterdam van 11 – 15 mei.
Paul van Dongen is geboren in 's-Hertogenbosch in 1958. Hij studeerde aan de Academie voor Beeldende Kunsten St. Joost te Breda van 1978 tot 1984. Hij woont en werkt in Tilburg. http://www.paulvandongen.com/