ARTWAY:
OPENING EYES,
HEARTS & MINDS
Volg ons
Kerk en kunst -> Materiaal voor kerkelijk gebruik .jpg)
.jpg)
.jpg)
A jaar Paasnacht - Lynn Aldrich: Grid Buster
Grid Buster van Lynn Aldrich
Opstandingskracht
door Marleen Hengelaar-Rookmaaker
De installatie Grid Buster werd in 1989 tentoongesteld in de galerie van Biola University in Zuid-Californië. Rechts aan de muur hangt een kleine reproductie van de rechtervleugel van het beroemde Isenheimaltaar van ‘Grünewald’, waarop de opstanding staat afgebeeld. De reproductie wordt verlicht door een klein lampje, waarvan het snoer loopt naar een hele batterij contactdozen. In het midden zien we een kleed met ruitjespatroon. De verrezen Jezus van het altaarstuk lijkt vanaf het kleed op de muur gespat, daarbij een afdruk van Jezus in wilde golven op het vloerkleed achterlatend. Links staan twee cassetterecorders waaruit gregoriaanse muziek klinkt, om de paar minuten onderbroken door het geluid van een stofzuiger. Als men de kamer verlaat, krijgt men een zwart-wit detail van het kunstwerk aangeboden met een regel uit Hebreeën 10:1: ‘Slechts een voorafschaduwing van al het goede dat nog komen moet en daarvan niet de gestalte zelf.’
De Amerikaanse kunstenares Lynn Aldrich richt zich in haar kunst op het uitbeelden van ideeën, met name over onze cultuur en het hedendaagse leven, de werkelijkheid, de mens en de drie-enige God. In haar conceptuele kunst bedient zij zich bij voorkeur van voorwerpen en materialen uit het leven van alledag, die beelden of metaforen worden voor de gedachten die ze tot uitdrukking wil brengen. Ze zegt: ‘Waar ik over nadenk is complex of paradoxaal, maar als ik mijn gedachten vorm wil geven, word ik aangetrokken door eenvoud. … Ik ben geïnteresseerd in de weergave, opeenstapeling en herhaling van heel gewone objecten, materialen en beelden.’ Zo gebruikte ze boterhammen, tuinslangen, borstels en afwaskwasten om te spreken over de vergankelijkheid van het leven, zonde, doop, overvloed en nieuw leven. Haar werk is bovendien niet verstoken van humor, wat u ook kunt proeven in het werk dat we hier bespreken. Maar, zoals ze zelf ook ruiterlijk toegeeft, haar werk geeft zijn geheim pas bloot als je de tijd neemt om erover na te denken, ‘you can’t get a quick read.'
Laten we ons in onze exploratie van de betekenis van Grid Buster eerst richten op de reproductie. We zien een lichtgevende Jezus die uit het graf omhoog rijst, terwijl de doek waarin hij gewikkeld was achter hem van hem afvalt. Hij steekt zijn handen omhoog op de manier van de orant in de vroegchristelijke kunst in een gebaar van gebed en eerbied, tegelijkertijd zijn wonden tonend in overwinning. Achter het verheerlijkte lichaam van Jezus zien we als een aureool een grote cirkel van licht die de pikzwarte nacht verdrijft. De soldaten kunnen het licht van de opstandingsexplosie niet verdragen: ze hebben zich als door de bliksem getroffen op de grond geworpen.
Verschillende elementen uit de opstanding op het Isenheimaltaar zien we in de installatie terugkomen. Allereerst natuurlijk Jezus in dezelfde pose op de muur. Maar ook de enorme kracht waarmee de opstanding in de reproductie gepaard gaat, zien we terug in de grote hoeveelheid contactdozen die nodig zijn om de gevaarlijke lading stroom die de opgestane Jezus uitstraalt op te vangen. De cirkel van licht achter Jezus op het altaarstuk komt bij Aldrich terug op de muur, terwijl het licht daarvandaan over het kleed valt. Bovendien heeft Jezus het patroon van het kleed in zijn opgestane verschijning opgenomen, daarmee de doek van de dood niet van zich afwerpend maar hem juist als de stof van ons doodse leven in zichzelf opnemend.
Met het fantasieloze patroon van het tapijt maakt de installatie de verbinding met het hedendaagse geprefabriceerde leven. De link met onze tijd legt zij ook met het brute geluid van de stofzuiger dat steeds de verheven klanken van het gregoriaans verstoort. Aldrich zegt hierover: ‘Vanuit een vloerkleed met een modernistisch patroon (grid in het Engels) dat getuigt van een ontwerper met een slechte smaak barst deze zeer barokke bijna Dionysische figuur van Jezus. Ik hou van de gedachte dat een krachtige, bovennatuurlijke gebeurtenis zich in ieders huiskamer zou kunnen voordoen… Christus die opstaat uit het graf van voorstedelijke melancholie.’
Het is betekenisvol dat de verheerlijkte Jezus overdekt is met het patroon van het kleed, dat mij lijkt te staan voor de aardse werkelijkheid. Door mens te worden als wij heeft hij in zijn sterven de zondige en verziekte patronen van het menselijk leven op zich genomen. In contrast hiermee is de figuur in de rozige plek op het kleed juist ontdaan van zijn ruitjespatroon: de mens bevrijd van zijn oude mens, in vleeskleurige naaktheid wedergeboren, vrij om zijn bestaan op eigen unieke patroondoorbrekende manieren vorm te geven. Ook de titel van de installatie spreekt hierover: Grid Buster: vernietiger/bestrijder van patronen (grid kan echter ook elektriciteitsnet betekenen). De verrijzenis van Christus verlost de mens met explosieve opstandingskracht van het keurslijf van het kwaad. De opstanding betekent nieuw leven voor ons, ook nu al! Verandering en groei zijn mogelijk, ook al wordt dit aardse leven nooit volmaakt en blijft het vooralsnog ‘een voorafschaduwing van het goede dat nog komen moet’.
Grid Buster, 1989. Carpet, carpet padding, surge protectors, stereo arrangement of Gregorian Chant and vacuum cleaner noise, 10 x 17 feet. Courtesy of Sandroni Rey Gallery, Venice, CA.
ArtWay beeldmeditatie Pasen 2010