ARTWAY:
OPENING EYES,
HEARTS & MINDS
Volg ons
Kerk en kunst -> Materiaal voor kerkelijk gebruik
A jaar veertigdagentijd 5 - Lazarus Roger Wagner
Roger Wagner: Lazarus (Psalm 49)
Als de pop van een vlinder
door Marleen Hengelaar-Rookmaaker
Op dit schilderij van Roger Wagner staan Jezus en Lazarus afgebeeld.In Johannes 11 staat er een menigte mensen om dit tweetal heen: de discipelen, Maria, Marta en de mensen die met hen meegekomen zijn om te weeklagen. Maar hier is de setting tot haar essentie teruggebracht: Jezus, het open graf, en Lazarus.
De Engelse kunstenaar Roger Wagner (1957) grijpt hiermee terug op de vroegste afbeeldingen van dit thema in de vroegchristelijke kunst. Al vanaf de 2e eeuw werd dit verhaal veelvuldig afgebeeld, voor catacomben en sarcofagen een voor de hand liggend thema. Vanaf de 4e eeuw kregen ook de andere aanwezigen bij het graf een plaats op de schilderingen en iconen, maar voor die tijd zoomde men in op de kern van de geschiedenis: Lazarus die als de pop van een vlinder voor Jezus staat, wachtend op bevrijding uit zijn cocon.
In het schilderij zien we Jezus en Lazarus tegenover elkaar staan, Lazarus stokstijf, Jezus een en al dynamiek. Hij strekt zijn hand uit naar Lazarus en staat op het punt hem uit de zwarte cirkel van het graf het leven binnen te trekken. Het doet me denken aan Aslan, als hij in Het betoverde land achter de kleerkast met zijn adem de versteende beelden tot leven wekt. Er valt licht op Lazarus. Jezus’ mantel is blauw, de kleur van de hemel.
De cirkel als symbool voor de eeuwigheid – hij heeft begin noch einde en loopt altijd door – speelt een belangrijke rol in dit kunstwerk. We zien een donkere cirkel achter Lazarus, een lichte achter Jezus. De eeuwige dood en het eeuwige leven worden hier tegenover elkaar gezet. De donkere cirkel zou kunnen refereren aan wat in Psalm 49 over de goddelozen wordt gezegd: ‘Het graf is hun eeuwig thuis.’ De weggerolde grafsteen, de lichte cirkel, is hier een symbool voor het eeuwige leven. In de woorden van Psalm 49: ‘Maar mij zal God vrijkopen uit de macht van het dodenrijk.’ Tegelijkertijd werkt de ronde steen achter Jezus’ hoofd ook als een nimbus, als een aanduiding van zijn heiligheid.
De grafsteen doet echter ook aan een molensteen denken, in de oude kunst een symbool voor de eeuwigheid, daar een molensteen zo zwaar en solide is dat hij niet kapot te krijgen is. Het is een mooi beeld voor de permanentie van de dingen die eeuwigheidswaarde hebben, die staat tegenover de ijdelheid van alles wat vergaat.
In eerste instantie gaat dit schilderij over Lazarus, maar in tweede instantie ook over ons. Het biedt ons een prachtig beeld voor hoe God met ons bezig is. Levend dood als wij zijn, ingepakt door alles wat ons beperkt en omknelt, roept God ons toe: ‘Kom naar buiten.’ Hij wil ons uit onze sleur bevrijden, uit de zonden en verslavingen die ons gevangen houden, uit de angsten die ons verstijven. Hij wil onze vastgelopen relaties, bevroren gevoelens en begraven talenten opnieuw tot leven wekken. Wij hoeven alleen maar durven wegstappen uit onze doodse plekken en te komen als hij ons naar buiten roept. Dan zal hij ons nieuw leven geven en de windselen van ons afwikkelen, een voor een, als een glimp van een glanzende toekomst.
Johannes 11 is ook bijzonder omdat dit hoofdstuk ons een kijkje geeft in het hart van Jezus. Hij huilt. Hij is diep bewogen als hij ziet wat voor hartverscheurend verdriet de dood aanricht bij familieleden en vrienden. En hij is boos. In het Grieks staat: hij snuift als een briesend paard. Hier zien we Jezus in zijn volle menselijkheid. Heeft Roger Wagner hem hierom wel met zulke grote voeten afgebeeld, als een mens die met zijn voeten stevig is verbonden met de aarde?
Maar deze geschiedenis toont Jezus ook in zijn volle majesteit. Een kleine kop groter dan Lazarus, met uitwaaierende mantel, verdrijft hij de dood. ‘Ik ben de opstanding en het leven,’ zegt hij tegen Marta. Het trof me dat deze bekende woorden hier niet over Jezus’ eigen opstanding gaan, maar over die van ons. Jezus is onze opstanding en ons leven, want als we met hem leven bloeit ons leven open, en als we met hem sterven trekt hij ons een nieuw leven binnen. Zo snel en zo zeker dat Jezus er in Johannes 11:26 zelf van zegt: ‘Wie leeft en in mij gelooft, zal nooit sterven. Geloof je dat?’
*******
Roger Wagner: Lazarus (Psalm 49), 2009, olieverf op paneel, 18 x 14.5 cm.
Bijbellezingen: Ezechiël 37:1-14; Psalm 130; Romeinen 8:8-11; Johannes 11:1-4(5-16),17-44
Roger Wagner studeerde Engels in Oxford en studeerde daarna bij Peter Greenham aan de Royal Academy School of Art. Hij heeft o.a. een expositie gehad in het Ashmolean Museum in 1994, een expositie over het boek Job reisde langs zes kathedralen van 1995 tot 1998 en een overzichtstentoonstelling vond in 2001 plaats bij The Prince’s Foundation. Hij maakte meerdere boeken met illustraties bij psalmen en gedichten. Zijn werk hangt in het Fitzwilliam Museum Cambridge en zijn monumentale werk Menorah werd onlangs gekocht door het Ashmolean Museum in Oxford. www.rogerwagner.co.uk
Boeken te koop via www.rogerwagner.co.uk:
· Roger Wagner:The Book of Praises: a Translation of the Psalms , Book 1: Psalms 1-41, Book 2: Psalms 42-72 .
· Chris Miller: Forms of Transcendence, The Art of Roger Wagner, Piquant 2009.
Marleen Hengelaar-Rookmaaker is hoofdredacteur van ArtWay.
ArtWay beeldmeditatie 14 november 2010