ARTWAY:
OPENING EYES,
HEARTS & MINDS
Volg ons
Kunstenaars
Spackman, Betty - BM - Karen Mulder
Betty Spackman: Found Wanting
Bekijk eerst de documentaire van Kate Bradford over de tentoonstelling voordat u de tekst hieronder leest, klik hier.
Dorre beenderen en vetgemeste kalveren
door Karen Mulder
Als ik deze tentoonstelling van Betty Spackman in een zin zou moeten samenvatten, zou het volgende wellicht de lading dekken: dit is kunst die lugubere en soms luguber grappige objecten en ideeën combineert met bezorgdheid en verwondering, resulterend in een werk vol tegenstellingen. FOUND WANTING: A Multimedia Installation Regarding Grief and Gratitude bevat o.a. een zachtjes heen en weer schommelende wieg met stukken skelet erin, vleesloze koeienbeenderen opgedirkt met kantwerk en een keur aan composities met botten.
Dit alles levert een bijdrage aan een discussie die door Spackman te licht wordt bevonden, oftewel found wanting. Onconventionele reliekschrijnen bevatten antiseptisch ontsmette relieken als stille getuigen van afgebroken levens. Afgezien van hun diepere betekenis vormen de beenderen ook prachtige patronen. Glanzend en naakt worden de botten daadwerkelijk te licht bevonden. Ze hunkeren naar de lichamen, zielen en levens die hen eens tot leven wekten; ze verlangen naar het merg, bloed en vlees dat hen omgaf. De rechtvaardigingen die ze oproepen schieten waarschijnlijk eveneens tekort.
Spackmans werk is complex en kent vele lagen en facetten. Dit moet ons echter niet het zicht ontnemen op de helderheid, geïntegreerdheid en wijsheid van haar ideeën. Sommigen vinden het misschien moeilijk te geloven dat Spackman van FOUND WANTING zegt dat deze expositie meer over verlossing gaat dan enig eerder werk van haar. De relieken worden ons aangereikt door wezens die niet alleen de dood aan de lijve hebben ondervonden, maar die ook achter de dood in een andere, ons onbekende wereld zijn terechtgekomen die, als we eerlijk zijn, ons angst aanjaagt en met ontzag vervult. Terwijl Spackman de wreedheid en onachtzaamheid van ons ras aan de kaak stelt, onderkent ze ook de echte mogelijkheid van verlossing en transformatie. Maar ze gebruikt geen conventionele vormen om dit weer te geven; deze realiteiten gaan de pogingen van kerk, clerus of catechismus om ze te vatten te boven.
Spackman herinnert ons eraan dat feesten nooit plaatsvinden zonder een offer. Ze laat ons nadenken over offers vanuit meerdere invalshoeken. Een bekend feest met een offer komen we tegen in de gelijkenis van de verloren zoon. Na een hele erfenis erdoor gejaagd te hebben en gezonken te zijn tot het niveau van het vreten van varkensvoer uit voederbakken is de vernederde zoon verrast dat er bij zijn terugkeer een overdadig feest voor hem wordt gegeven, met een vetgemest kalf. De zoon wordt door vergeving volkomen in ere hersteld, niet alleen nadat zijn familie hem verloren had gewaand, maar ook nadat hijzelf zijn gevoel van eigenwaarde volkomen had verloren. Spackman biedt ons eveneens een vetgemest kalf aan in een expositie vol dorre beenderen, waarbij ze ons uitnodigt een plaats binnen te gaan van verzoening tussen het over de balk gooien van levens en de onzelfzuchtigheid van het offer.
De kunstenares geeft grif toe dat ze zelf ook vlees eet, maar ze wil ook de verslaving aan gemak en gerief onder ogen zien die onze consumptiemaatschappij aandrijft, alsook het over het algemeen onerkende lijden die dit veroorzaakt voor mens zowel als dier. Maar ze is geen columnist of komiek, demagoog of cultuurcriticus, en ook geen stille getuige waar het gaat om gewetenskwesties. Als kunstenares formuleert ze antwoorden die zich op al deze terreinen begeven. ‘Gewoonlijk zit ik ergens tussen elkaar bevechtende ideologieën in.’
Deze plek tussenin tegenovergestelde ideeën sluit aan bij Spackmans dialectische benadering met een open einde. Ze is niet geïnteresseerd in simpele zwart-wit tegenstellingen als goed en kwaad. Afbraak en herstel gaan hand in hand in Spackmans cosmos. FOUND WANTING bevaart de grijze wateren tussen genieten en uitbuiten, tussen genoeg en te veel, tussen mededogen en niets ontziende efficiëntie. Complexiteit wordt tot uitdrukking gebracht met de meest simpele middelen (beenderen) en de meest spaarzame combinaties (wieg en beenderen).
Dit soort kunst laat de beschouwer achter met een overvloed aan mogelijkheden. Soms is de kijkervaring te vergelijken met een wond die maar blijft jeuken en irriteren. Ook al betekent jeuk het begin van genezing, de aanhoudendheid ervan kan mensen ergeren die liever alles gaaf en genezen zien. Spackmans geloof laat echter ruimte voor de mogelijkheid dat dit leven hier en nu niet alle wonden opruimt, terwijl volledige genezing wel bestaat in een rijk dat we nu nog niet kunnen zien. Dit geeft haar net genoeg kracht om in de tussenzone te vertoeven en kunst te maken die altijd een dialoog op gang tracht te brengen in plaats van af te ronden. Om kort te gaan, dit geeft haar hoop. Een hoop waarvan ze vrijgevig uitdeelt.
*******
Overgenomen uit het inleidende essay ‘Vivisections’ in de catalogus van de expositie Found Wanting: A Multimedia Installation on Grief and Gratitude. Vertaling: Marleen Hengelaar-Rookmaaker. Voor het hele artikel in het Engels, klik hier
Betty Spackman is een Canadese multimedia installatiekunstenaar en schilder, die exposeerde in Canada, Europa en de V.S. Ze gaf les aan verschillende universiteiten en was spreker op conferenties en festivals als het Greenbelt Festival in Engeland, de IAM conferentie in New York en de “Art Talks” van het Institute for Christian Studies, Toronto, Canada. Ze schreef A Profound Weakness. Christians and Kitsch, Piquant, UK 2005.
Karen L. Mulder is kunst- en architectuurhistorica. Sinds 1981 was ze spreker voor een internationaal publiek, docent en auteur over kunst en geloof. Ze studeerde aan Yale University als Menil Scholar of Visual Arts. Momenteel doceert ze aan het Corcoran College of Art + Design in Washington, D.C.
Kate Bradford werkte vele jaren voor de CBC in Toronto als Senior Production Editor. In 2000 is ze gaan beeldhouwen. Daarnaast houdt ze zich bezig met video, fotografie, productie en consulting.
“Kinderbijbelplaatjes, WWJD-armbandjes, Jezus-strips, Ichthus-visjes: christenen staan er zelden bij stil dat hun religieuze wereld barst van de ‘kitsch’. De Canadese kunstenares Betty Spackman vraagt zich in haar nieuwste boek af wat voor invloed die beelden en voorwerpen eigenlijk op ons geloof hebben.” Joël Valk over het boek A Profound Weakness van Betty Spackman over kitsch. Lees meer
“Ik heb veel geleerd, niet alleen over kunst maar ook over mijzelf en God, van kunst die voor mij moeilijk te begrijpen was of waar ik gewoon niet van hield, als ik de tijd nam om erachter te komen waarom ik er niet van hield en waar die eigenlijk over ging.” Een artikel van Betty Spackman over kijken naar kunst. Lees meer
ArtWay beeldmeditatie 5 september 2010