ARTWAY:
OPENING EYES,
HEARTS & MINDS
Volg ons
Kunstenaars
Benjamin, Zak - BM - Erna Buber-deVilliers
Oogsalf van Zak Benjamin
Zodat u weer kunt zien
door Erna Buber-deVilliers
OOGSALF – OM TE KAN SIEN – OPENBARING 3:18, dit is wat op het Marmitepotje staat dat op de lijst van het schilderij lijkt te staan, als op een plank tussen de kijker en de achterliggende schildering. In het Nederlands: ‘Oogzalf – zodat u weer kunt zien – Openbaring 3:18.’ Dit vers maakt onderdeel uit van de boodschap die Johannes moest overbrengen aan de zevende van de zeven gemeenten:
‘Dit zegt Amen, de trouwe en betrouwbare getuige, het begin van Gods schepping: Ik weet wat u doet, hoe u niet koud bent en niet warm. Was u maar koud of warm! Maar nu u lauw bent in plaats van warm of koud, zal ik u uitspuwen. U zegt dat u rijk bent, dat u alles hebt wat u wilt en niets meer nodig hebt. U beseft niet hoe ongelukkig u bent, hoe armzalig, berooid, blind en naakt. Daarom raad ik u aan: koop van mij goud dat in het vuur gelouterd is, en u zult rijk zijn; witte kleren om u te kleden en uw naaktheid te bedekken, zodat u zich niet meer hoeft te schamen; zalf voor uw ogen, zodat u weer kunt zien.’
Marmite is geen zalf voor onze ogen, het is een zout, plakkerig goedje dat je op je boterham smeert. Is dit als grap bedoeld? Ik denk het niet. Ik kijk de statige oude man aan, gestoken in het uniform van de zwarte Zuid-Afrikaanse ‘soldaten’ uit de Tweede Wereldoorlog. Ze mochten geen wapens dragen, ze waren ondersteuningstroepen. Ze mochten wel brancards dragen om de gewonden op te halen van het slagveld, en ze mochten tijdens de uitvoering van die missie ook sterven. Enkelen van hen kregen medailles net als deze man. Alle overlevenden ontvingen na de oorlog als dank een fiets en een Sam Browne riem van de regering (niet de apartheidregering, die zou pas later gekozen worden).
Ik kan de uitdrukking op het gezicht van de man niet lezen. Hij kijkt mij aan, maar ik kan uit zijn ogen niet opmaken wat hij denkt. Als ik de wereld door zijn zwarte ogen zou kunnen zien, zou ik hem dan beter begrijpen? En opeens zie ik het verband: zwarte oogzalf, zwarte ogen!
Rechts zien we een mysterieuze smekelinge, in het zwart gekleed, met een lege tinnen teil in haar hand. Ze heeft geen gezicht. We zien alleen een diepe zwarte schaduw binnenin het ‘kappie’ op haar gebogen hoofd. Ze ziet er uit als een Boerenvrouw, een Voortrekker, een van die dappere voorouders van mij die met ossenwagens over de bergen het Afrikaanse binnenland in trokken en iedere twee jaar een kind kregen, totdat ze bij een bevalling stierven. De vrouw ziet eruit alsof ze zwanger zou kunnen zijn, maar zwanger van wat? En waarom zijn haar kleren zwart? Is ze in de rouw? Ik moet denken aan de woorden van Jezus uit de Bergrede: ‘Gelukkig de treurenden, want zij zullen getroost worden. Gelukkig wie hongeren en dorsten naar gerechtigheid, want zij zullen verzadigd worden.’
De façade van een vreemd bouwwerk lijkt de twee figuren op het doek naar voren te duwen. Ze zitten opgesloten binnen de uiteinden van een smal podium met het Marmitepotje tussen hen in. De patronen die het gebouw versieren doen denken aan de traditionele Sothostijl, maar de gevel met zijn ronde venster is eerder Kaaps-Hollands. Zal er een deur in deze blinde muur opengaan, zodat beiden hem kunnen binnengaan en achter de muur kunnen samenleven? Twee mielieplanten – maïs is het hoofdvoedsel in Zuid-Afrika – flankeren de voorgrond als twee speren en achter de vlakke muur rijzen de tekenen van het industriële tijdperk op in een deels rode hemel. Zonsopgang of zonsondergang, wat zal het zijn? Zullen we de oogzalf opsmeren en elkaar zien?
********
Zak Benjamin: Oogsalf, 1996, ca. 67 x 82 cm, acrylverf op hout.
Zak Benjamin (1951), geboren Izak Benjamin de Villiers, is een Zuid-Afrikaanse schilder en prentenmaker. Voor meer over zijn werk, ga naar www.zakbenjamin.com.
Erna Buber-deVilliers is een gepensioneerde lerares handenarbeid. Ze is getrouwd met Zak Benjamin.
ArtWay beeldmeditatie 22 augustus 2010