Emin, Tracey - BM - Nigel Halliday

Tracey Emin: My Bed

klik hier voor een afbeelding van het kunstwerk

Morele realiteit

door Nigel Halliday

Het is duidelijk dat dit kunstwerk wil choqueren: het wil ons verrassen door het gebruik van ongewone materialen, provoceren door het gebrek aan vakmanschap en beledigen door ons ongevraagd een gênante intimiteit binnen te leiden.

Wat allereerst opvalt is dat het niet duidelijk is waar het werk over gaat. Het gebrek aan artistiek ingrijpen maakt het raadselachtig. Het toont ons een tafereel – blijkbaar het bed van de kunstenaar – en nodigt ons uit tot een reactie zonder ons op enigerlei wijze te willen sturen. De installatie wordt echter wel als kunst gepresenteerd, staand in de lange traditie van de kunst die ons doet nadenken over de diepere vragen van het menselijk bestaan.

Ten tweede wordt hier openbaar gemaakt wat gewoonlijk privé is. Ons onopgemaakte bed houden we gewoonlijk verborgen achter een gesloten deur. Alleen al de intimiteit die verbonden is met je uitkleden en naar bed gaan, laat staan de persoonlijke aard van de rommel rond het bed, is zo groot dat we niet willen dat anderen naar binnen kijken. En hier duiden de verfrommelde lakens en vooral de voorwerpen op de grond op een extreem chaotisch leven, iets wat we gewoonlijk liever geheim zouden houden.

Dit openbaar willen maken van wat privé is, duidt op een onweerstaanbare behoefte om gekend te zijn. Daar verlangen we allemaal naar, maar toch is een zekere afscherming geboden – om onszelf te beschermen en anderen te behoeden voor schaamte. Een deel van het choquerende karakter van dit werk is dan ook dat het ons een onvermogen toont om op meer gebruikelijk manieren diepe relaties aan te gaan, om te kennen en gekend te zijn. Deze kinderlijke naïviteit en sociale onhandigheid verlenen het werk zijn pathos: we moeten wel medelijden hebben met deze persoon.

Dit wordt bevestigd door het karakter van de rotzooi op de vloer. Een knuffelbeest (een hondje) vertelt ons dat deze persoon nog sterk verknocht is aan zijn/haar kinderjaren. Maar het hondje zit alleen, terwijl hij kijkt naar een lege wodkafles, pakjes condooms en sigaretten: het toebehoren van een volwassene die zijn/haar onschuld heeft verloren. Maar de aard van de rommel laat ons ook zien dat dit verlies van onschuld geen geluk heeft gebracht: er zijn geen foto’s van geliefden, geen brieven. Bedden zijn plaatsen van warmte en veiligheid, maar dit bed mist iedere aantrekkelijkheid.

Er zit iets dubbels in dit werk. Enerzijds zegt het: waag het eens om een oordeel te vellen. Is het niet veel te aanmatigend om te oordelen over de levensstijl van een ander? Waarop baseren we ons oordeel? Schaamte, bestaat dat nog wel? Maar doordat dit gepresenteerd wordt als een kunstwerk, zit er anderzijds ook een erkenning in dat er vragen over te stellen zijn. De voorwerpen rond het bed lijken een moreel oordeel uit te lokken. En de presentatie in de publieke ruimte van deze scène als kunst erkent de mogelijkheid dat er normen en waarden zijn waaraan het werk afgemeten kan worden. Het werk bevat een impliciete erkenning van een morele wereld, waarin oordelen gevormd worden en legitiem zijn.

Als we My Bed bekijken, worden we misschien geraakt door de eerlijkheid waarmee Tracey Emin haar eigen chaos onder ogen ziet en dat ze durft toe te geven dat er morele vragen over te stellen zijn: iets in dit tafereel is niet helemaal in orde, dit kan niet alles zijn wat er is, we zijn toch zeker op zoek naar iets beters.

Maar we zullen de antwoorden niet in de rotzooi vinden.

*******

Tracey Emin: My Bed, 1998; matras, beddengoed, kussens, objecten; 79 x 211 x 234 cm.

Tracey Emin (1963) is een Brits kunstenares, die behoort tot de Young British Artists. Haar werk staat bekend als controversieel, maar ook als conceptueel en autobiografisch. Ze schildert, tekent, maakt beeldhouwwerken, doet aan fotografie en handwerken. Haar werk wordt internationaal geëxposeerd. Zie verder: https://whitecube.com/artists/artist/tracey_emin

Nigel Halliday is een freelance schrijver en docent in de kunstgeschiedenis en een van de leiders van Hope Church, Greatham, Engeland. www.nigelhalliday.org

ArtWay beeldmeditatie 8 mei 2016