Repin, Ilya - Willem de Vink

Ilya Repin: Golgotha

Het bloed van Jezus spreekt sterker

door Willem de Vink

Dit is niet zomaar een kruisigingsscene. Het kruis van Jezus ligt op de grond. De Gekruisigde is blijkbaar al van de balken afgehaald om begraven te worden. Wilde honden komen op de doodsgeuren af. De twee misdadigers die nog aan hun martelwerktuigen hangen bloeden vanaf de enkels. Het is een ongebruikelijke voorstelling van de gebeurtenissen op Golgota, waar ik in het Petit Palais in Parijs plotseling voor kwam te staan.

Het schilderij is van Ilya Repin. Hij wordt wel de Rembrandt van Rusland genoemd, al leefde hij twee en een halve eeuw later. Hij was de zoon van een vrijgemaakte Oekraïense lijfeigene en vormde met de componist Pjotr Iljistj Tsjakovski en de schrijver Fjodor Dostojevski het grote Russische kunstenaarstrio van de negentiende eeuw. Dit werk was zo'n beetje het laatste schilderij dat hij maakte, naast nog een opstandingsmorgen. Het was ook een schilderij waar hij ongekend lang aan werkte. Het had een bijzondere betekenis voor de Rus; hij had zich op latere leven bekeerd tot het christendom. Zijn contacten met de schrijver Lev Tostoj, die hij meerdere keren schilderde, waren daarop van invloed geweest.

Mijn kennismaking met dit schilderij kwam als een schok, toen ik de extra verduisterde laatste zaal van de overzichtstentoonstelling van zijn werk binnenstapte. Marian en ik hadden ons verwonderd over het prachtige oeuvre dat ons voorgeschoteld werd. Enorme werkstukken over de geschiedenis van Rusland en levendige portretten van hoogwaardigheidsbekleders, mensen aan de zelfkant van het leven en kinderen. En toen ineens, zodra ik die donkere ruimte binnenstapte, pal in het zicht dit schilderij. Een duistere voorstelling. Het rood sprong naar voren. Ik moest even puzzelen waarom de scheenbenen van de overgebleven gekruisigden zo rood waren. Hun beenderen waren kapotgeslagen natuurlijk, zodat ze zich niet meer konden opdrukken om naar adem te happen en daarom snel zouden sterven. Jezus was al gestorven, en zijn kruis was uit de grond gerukt om opgeruimd te worden. Hij moest begraven zijn voordat met zonsondergang de sabbat aan zou breken. Dat bedacht ik tijdens het opnemen wat ik voor me zag.

Maar ik zag nog iets. Het meest opvallende element in de voorstelling is het bloed op de plek waar Jezus gehangen had. In het lage perspectief kijken we ertegenaan, zodat we niet zozeer een plas zien, maar meer een rode streep. De grond van de heuvel ligt al in de schaduw van de naderende nacht, maar het bloed vangt nog net het laatste daglicht op, zodat het als vuur lijkt te schijnen. Wat heeft Repin met dat bloed willen zeggen?

Ik moet denken aan de bijbeltekst die zegt dat het bloed van Jezus sterker spreekt dan het bloed van Abel. Abel werd door zijn broer vermoord; zijn bloed dat in de aarde wegliep roept om gerechtigheid. De hele aarde is doordrenkt van bloed dat om gerechtigheid roept. Al eeuwenlang roept het. De spiraal van haat, uitsluiting en geweld is niet te stuiten; we maken ons er allemaal schuldig aan. Dus blijft het roepen. Maar kijk: het bloed van Jezus spreekt sterker. Omdat het als onschuldig bloed gevloeid heeft. Vergeving spreekt sterker. Liefde is sterker. En leven. Er is bloed dat daarvan spreekt. Het wordt niet bewaard in de aarde, maar in de hemel. Dat vertelt dit gruwelijke schilderij mij.

*******

Ilya Repin (1844-1930): Golgotha, 1921-1925, 214 x 176 cm, Princeton University Art Museum, New Jersey.

Willem de Vink (Utrecht, 1957) is een schrijver van christelijke boeken, tekenaar en prediker. https://willemdevink.nl

Doorlezen: Genesis 4:1-16; Hebreeën 11:4; Hebreeën 12:24b, Hebreeën 9:11-15.