Goede Vrijdag - Dismas en Gismas (de twee dieven)

Boglárka Éva Zellei: Diefstap (Latorlépés)

Dismas en wij

door Beat Rink

De installatie van de Hongaarse kunstenares Boglárka Éva Zellei laat ons iets vreemds zien. In het koor van een oude kerk hangen figuren in de lucht op de plaats waar gewoonlijk een beeld van de gekruisigde Christus te zien is.

Maar de op honingraatpanelen geprinte afbeeldingen zijn geen Jezusfiguren. Het zijn foto’s van oude beelden van de twee mis­dadi­gers die tegelijk met Jezus werden gekruisigd. Hoe weten we dat? De duidelijkste aan­wijzing is dat de armen niet met spijkers maar met touwen aan de horizontale kruisbalk zijn vastgemaakt. Dit is in overeenstemming met de chris­te­lijke iconografie. Op deze manier wordt het onrecht onderstreept dat de Zoon van God werd aange­daan: zijn handen en voe­ten werden doorboord terwijl de twee misdadigers een minder wrede straf kregen. Hier zien we nu niet twee misdadigers hangen, maar vele. Waarom?

Saint Leonard Faith Community, Centerville, Ohio

De namen van de twee misdadigers worden in de Bijbel niet genoemd. In de christelijke traditie hebben ze wel ieder een naam gekregen: Gismas (of Kosmas) is degene die een spottende op­mer­king tegen Jezus maakte en Dismas degene aan wie Jezus het paradijs beloofde. Volgens diezelfde traditie hing Dismas rechts van Jezus (voor de kijker links). Op veel afbeeldingen hangt daarom zijn hoofd naar links terwijl Jezus zijn hoofd naar de kant van Dismas laat han­gen. Aan de andere kant hangt Gismas, die in sommige voor­stellingen zelfs zijn rug naar Jezus toekeert.

In de installatie van Boglárka Éva Zellei valt op dat vrijwel alle gekruisigde figu­ren het hoofd naar links laten hangen. Het gaat hier dus om Dismas.    

De installatie is als volgt te interpreteren. Wij allen zou­den daar moeten hangen, wij zijn allemaal misdadigers, allen Dismas. Met de woorden van het koraal in de Matthäus-Passion: ‘Ich bin’s, ich sollte büßen, / An Händen und an Füßen / Gebun­den in der Höll. / Die Geißeln und die Banden / Und was du ausgestanden, / Das hat ver­dienet meine Seel.’ Bach en het bijbelgedeelte in kwestie bedoelen dit: wij allen verdienen de dood aan het kruis die Jezus onderging.

Boglárka Éva Zellei richt onze blik op Dismas. Theologisch gezien is dat niet het­zelfde als de uitspraak dat wij daar aan het kruis van Jezus zouden moeten hangen. Niettemin is het een theo­logisch juiste uitspraak. En de belofte van Jezus aan Dismas wordt hiermee ook toepasbaar op onszelf. Want ‘wat Jezus de wereld naliet was geen dreigement met de hel, maar een uitnodiging voor het paradijs. Hiermee betoonde hij zich opnieuw de voorspreker voor de buitenstaander. Met zijn dood gooide hij de deur van de hemel wijd open – en een moordenaar heeft het voorrecht om als eerste binnen te gaan’ (Markus Spieker, Jesus: eine Weltgeschichte, 2020).

Dit is een mooie illustratie van wat Romeinen 3:23 bedoelt: ‘Iedereen heeft gezon­digd en ontbeert de nabijheid van God; en iedereen wordt uit genade, die niets kost, door God als een rechtvaardige aangenomen.’

*******

Boglárka Éva Zellei: Latorlépés, 2015-2020, foto’s met inkjetprinter afgedrukt op posterpapier en bevestigd op honingraatpanelen. Foto 1, 3 en 4: ©Boglárka Éva Zellei, Dialooghuis – Galerie Faludi, Boedapest, 2020. Foto 2: Saint Leonard Faith Community, Centerville, Ohio, Verenigde Staten. Meer foto’s: www.boglarkazellei.com/latorlepes-thief-step

Boglárka Éva Zellei (geb. 1993) is een Hongaarse fotograaf en beeldend kunstenaar uit Boedapest. In 2017 behaalde zij in die stad haar MA in Fotografie aan de Moholy-Nagy Univer­si­teit voor Kunst en Design; in 2016 studeerde zij in Duitsland als gaststudent aan de Hoch­schule für Künste Bremen. Haar werk is tentoongesteld in Boedapest, in Kana­zawa (Japan), Londen, Wenen, Monopoli (Italilë) en Breda. Ook is er werk van haar gepubliceerd in internationale tijdschriften, onder meer op de omslag van HANT– Maga­zin für Fotografie. In 2018 kreeg zij de József Pécsi Photographybeurs en werd zij finalist voor de New East Photo Prize. Zij won ook de beurs van de Hongaarse Aca­demie van Kunsten voor 2020-2023. Zie www.boglarkazellei.com en www.instagram.com/boglarkazellei

Beat Rink, geboren in Bazel en predikant in de Zwitserse gereformeerde kerk, behaalde aan de universiteit van die stad twee Masters, een in literatuur en geschiedenis en een in de theologie. Hij is medeoprichter van Crescendo (www.crescendo.org) en Arts+ (www.artsplus.ch), houdt lezingen en heeft diverse boeken geschreven. Hij werkt aan een theologisch onderzoek naar de relatie tussen kunstenaars en de kerk. Ook schrijft en publiceert hij poëzie (www.beatrink.ch).

ArtWay beeldmeditatie 20 maart 2022