Wautier, Michaelina - BM - Koos Sluiter

Michaelina Wautier: Twee meisjes als de heiligen Agnes en Dorothea

Heilige stilte

door Koos Sluiter

Als je voor dit schilderij staat doe je beschroomd een stap terug. Deze twee meisjes willen niet gestoord worden in hun samenzijn. Ze hebben genoeg aan wat ze te delen hebben met elkaar en zoeken geen contact met de kijker. Die moet op afstand blijven en geen indringer worden. Toch zijn deze meisjes openlijk aanwezig en je zou deelgenoot willen worden van wat zich tussen hen afspeelt. De sfeer lijkt op die van de ‘sacra conversazione’, het gewijde gesprek waarbij de heilige Madonna omringd is door apostelen en heiligen die zich enkel tot haar richten.

We zien twee heiligen die te herkennen zijn aan hun attributen. Het meisje links met de rozen en de mand met appelen is Dorothea. Het meisje rechts met een lam is Agnes. Het gebaar dat ze met haar rechterhand naar het lam maakt lijkt op het gebaar waarmee Johannes de Doper wijst naar het lam van God. Dorothea heeft een palmtak in haar hand, het symbool van de overwinning op de dood voor de gelovigen die de marteldood sterven. Rond het jaar 300 stierven Dorothea en Agnes als 13-jarigen de marteldood omdat ze weigerden het geloof in Christus af te zweren.

Het schilderij is van Michaelina Wautier (Bergen/Mons, 1604 – Brussel, 1689), een bijzonder getalenteerde schilderes die niettemin lange tijd onbekend is gebleven; werken van haar werden toegeschreven aan haar broer Charles en anderen. Ze was een meesteres in stillevens, portretten en historiestukken. Ze werkte op grote formaten, wat voor vrouwelijke schilders uitzonderlijk was. Met de expositie ‘Triomf van een vergeten talent’ in Antwerpen in 2018 trad ze uit de schaduw.

Het werk ligt in de lijn van de Contrareformatie die verlangde dat kunstenaars vooral het hart zouden raken. De kijker laat zich hier opnemen in de intimiteit van het stille geloofsgesprek van twee martelaressen; zij weten dat met het offer van hun nauwelijks begonnen leven alles al is gezegd. Deelnemen aan hun gesprek is deelnemen aan hun zwijgen. Bij het zien van dit schilderij houd je even de adem in en doe je een stap terug.

******

Michaelina Wautier, Twee meisjes als de heiligen Agnes en Dorothea, ca 1650, olieverf op doek, 90 x 122 cm, Collectie Koninklijk Museum voor Schone Kunsten Antwerpen, CC0, Foto: meemoo, fotograaf Hugo Maertens

Michaelina Wautier of Woutiers (Bergen 1604 - Brussel 1689) was een barokke kunstschilderes uit de Zuidelijke Nederlanden. Hoewel haar oeuvre beperkt is, wijst het op een uitzonderlijk talent. Ze was bedreven in een veelheid aan formaten en genres, van bloemstuk en portret tot historiestuk. Ze kreeg opdrachten voor altaarstukken en mythologische taferelen. Veel van haar werk is lang aan andere kunstenaars toegeschreven.

Over het leven van Michaelina Wautier is vrijwel niets bekend. Ze kwam uit Bergen in Henegouwen. Haar ouders, Charles Wautier en Jeanne George, hadden samen zes kinderen, van wie Michaelina het enige meisje was. Uit een eerder huwelijk had de vader nog vijf kinderen. Rond 1642 installeerde Michaelina's jongere broer Charles (1609-1703) zich als kunstschilder in Brussel. Michaelina trok bij hem in. Ze leidden een vrijgezellenbestaan in een statig huis nabij de Kapellekerk. Vier van haar schilderijen maakten deel uit van de kunstverzameling van aartshertog Leopold Willem, zoals blijkt uit een bewaarde boedelbeschrijving (1659). Hoewel dit op zich al aangeeft dat ze in haar tijd groot aanzien moet hebben genoten, komt haar naam in geen enkele historiografische bron of lofdicht voor. Lees meer

Koos Sluiter, geboren in 1946 in Emmen, is sinds 1970 predikant en sinds 2011 emerituspredikant. Hij legt zich toe op het verkennen van het raakvlak van geloof en kunst. Hij verzorgt cursussen en presentaties. Geloven in kunst biedt groepen (bijvoorbeeld in kerken en het volwassenenonderwijs) een verscheidenheid aan programma’s en thema’s. Een overzicht van de onderwerpen staat op de website www.geloveninkunst.nl. Daar staan ook de contactgegevens. In cursussen, presentaties of een liturgie verkent hij samen met u de wisselwerking tussen geloof en kunst. Kunst maakt geloven zichtbaar. Koos Sluiter schrijft in deze coronatijd iedere week een korte beeldmeditatie. O.v.v. ‘vragen om kunst’ is het mogelijk om je via geloveninkunst@gmail.com hierop te abonneren.

ArtWay beeldmeditatie 7 november 2021