Coupland, Douglas - BM - Mary McCampbell

Douglas Coupland: I wait and I wait and I wait for God to Appear

Wachten op God

door Mary McCampbell

Vaak wordt de naam van Douglas Coupland in verband gebracht met zijn roman Generation X (1990), de cult-klassieker die een generatie heeft gedefinieerd: een verhaal over postmoderne pelgrims die een identiteit zoeken voorbij het consumentisme. Na Gen X heeft Coupland meer dan vijfentwintig boeken geschreven, fictie en non-fictie, waarin hij steeds een scherpzinnig observator blijkt van de steeds veranderende tijden. Coupland staat vooral bekend als schrijver, maar zijn grootste liefde is het scheppen van beeldende kunst.

Toen ik hem jaren geleden sprak, zei hij dat het zoeken naar God, naar transcendentie en zin de kern vormt van alles wat hij doet, in woord een beeld. Zijn werk is een constante zoektocht via een weg van vreugde en verdriet. Het voornaamste verdriet van Coupland, weerspiegeld in zijn verhalenbundel Life After God (1991), komt voort uit een ‘religieloze opvoeding’ in het seculiere welvaartsparadijs van westelijk Vancouver, Canada. Net als zijn personages vermoedt hij dat er meer is, dat er meer moet zijn.

Op I Wait and I wait and I wait for God to appear (2011) heeft de kunstenaar een QR (Quick Response) code geschilderd. Anders dan in de grote sculptuur Digital Orca bij het Vancouver Convention Center is hier geen spanning tussen technologie en natuur. De technologie heeft het hier gewonnen. Zoals bij de meeste QR-codes kun je een smartphone-camera op dit beeld te richten. De boodschap die te voorschijn komt, is in tegenstelling tot de harde geometrische opzet van het schilderij zacht en menselijk: ‘I wait and I wait and I wait for God to appear.’ Driemaal herhaalt de kunstenaar het woordje I, wat het zeer persoonlijke karakter van deze hartstoestand onderstreept.

Belangrijk is de hoofdletter van het woord ‘God’. Dit is niet de ‘god’ van Nietzsche, een abstract idee zonder realiteit. Dit is de ‘God’ wiens naam je met een hoofdletter moet schrijven. Maar waar is Hij? Zoals de kijker het bericht van de QR-code met een interpretatie-apparaatje (smartphone) decodeert, zou de kunstenaar wel een apparaatje willen hebben dat een bericht van God, DE God, kan laten verschijnen.

Het schilderij getuigt van een verlangen naar de verschijning van de echte God en niet van slechts een idee, een leer, een retorische stijlfiguur. Waar is God in het complexe maar schijnbaar willekeurige patroon van het leven? Hoe krijg je te zien WIE Hij is? In zijn experimentele film Close Personal Friend uit 1996 zien we een slanke, jonge Coupland, strak in het pak, nadenken over het begrip randomness. Uiteindelijk stelt hij vast dat de werkelijkheid niet random is. De werkelijkheid is eerder een complex patroon waar we te dicht bovenop zitten om het grote geheel te kunnen zien.

Net als Claire in Generation X is de schepper van deze QR-code niet tevreden met een leven van ‘losse mooie momenten’, bestaansfragmenten die samen geen waarneembare grotere werkelijkheid vormen. In de kern van veel romans van Coupland bevindt zich een verlangen naar een gevoel dat je in een verhaal bent opgenomen en dat je al de verspreide puntjes van het dagelijks leven met elkaar kunt verbinden. In I wait and I wait and I wait for God to appear zien we zomaar maar wat tekens en toch weten we dat hier er een boodschap waar te nemen is, misschien komt er zelfs een verhaal aan het licht.

De technologische vooruitgang die tot QR-codes heeft geleid is zelf een soort magie, geschapen en beheerst door een schijnbaar onzichtbare hand. Toch hebben deze codes een aards doel. Couplands QR-code, een hightech toegang tot hartsverlangens, is op zichzelf geen einddoel. Het is een symbool voor het actieve wachten op onthulling van de waarheid, een doorbraak van de werkelijkheid. Deze ongebruikelijke verwijzing naar Psalm 27:14 (Wacht op de heer, wees dapper en vastberaden, ja, wacht op de heer) onthult het bescheiden geloof van een ongelovige, van iemand die hoopt en wacht op ogen die de ‘verschijning’ van de Heer zullen zien. Deze schijnbaar onpersoonlijke, kille industriële code herinnert ons eraan dat God alle mensen ‘de eeuw in hun hart heeft gelegd’ (Prediker 3:11). We verlangen allemaal in het verhaal opgenomen te zijn dat ons heel maakt en waarin we, uiteindelijk, omgang hebben met de Auteur.

*******

Douglas Coupland: I wait and I wait and I wait for God to appear, 2011, acryl en latex op doek, 182,9 x 182,9 cm. Queen’s University, Kingston, Ontario, Canada. Dit werk is te scannen en lezen met Optiscan, een gratis verkrijgbare app.

Douglas Coupland (geb. 1961 in Baden-Söllingen, Duitsland) is een Canadese journalist en romanschrijver. Hij werd vooral bekend met zijn commentaar op de hedendaagse Amerikaanse cultuur en als verspreider van de term ‘Generation X’. Coupland werd geboren op een Canadese militaire basis in West-Duitsland, vanwaar het gezin halverwege de jaren zestig terugkeerde naar Canada. Daar groeide hij op in Vancouver, British Columbia. In 1984 ging hij naar de kunstacademie om beeldhouwer te worden, maar vervolgens ging hij naar Hawaii om Japanse bedrijfskunde te studeren. Na een korte periode als stagiair bij een Japans bedrijf ging hij weer naar Canada en begon daar te schrijven voor een in Toronto gevestigd tijdschrift. Douglas Coupland weet de tijdgeest, of zoals hij het noemt the 21st-century condition, raak te typeren, in het geschreven woord, maar ook in installaties, op schilderijen, foto’s prenten, sculpturen, quilts en behang. Zijn synthese van hedendaagse gebeurtenissen, popcultuur, nieuwe technologie en kunsthistorische verwijzingen heeft geen aanwijsbare stijl. Gebruik makend van alledaagse materialen en voorwerpen refereert hij aan iconische beelden en op die manier peilt hij de invloed die er van dingen, beelden en processen in het hedendaagse leven uitgaat op ons idee van de wereld om ons heen. https://coupland.com

Mary McCampbell is associate professor geesteswetenschappen aan Lee University in Cleveland, Tennessee. Zij doceert regelmatig over hedendaagse fictie, film, popcultuur en modernisme. Haar publicaties bestrijken de wereld van literatuur, film en popmuziek en haar interdisciplinaire aanpak komt ook uit in haar volgende boek, Imagining Our Neighbors as Ourselves: How Art Shapes Empathy (Fortress Press, april 2022). In 2014 was zij de Summer Writer-in-Residence bij de Engelse vestiging van L’Abri in Greatham en in 2018 de Winter/Spring Scholar-in-Residence aan Regent College in Vancouver, Canada. Meer over haar werk leest u op www.marywmccampbell.com.

ArtWay beeldmeditatie 17 oktober 2021