Kinkade, Thomas - BM - Rondall Reynoso

Thomas Kinkade: Vredevorst

De Christusschilderijen van Thomas Kinkade

door Rondall Reynoso

Thomas Kinkade (1958-2012) is Amerika’s meest bejubelde en meest verguisde christelijke kunstenaar. In financieel opzicht was hij een van de meest succesvolle levende kunstenaars aller tijden. Kinkade zei dat het werk van geen andere schilder bij zijn leven onder verzamelaars zo gewild was als het zijne. Ondanks het succes bij de massa werd hij nooit helemaal geaccepteerd door de kunstwereld, seculier of religieus. De controverse over Kinkade werd alleen maar heftiger na zijn dood, toen de duistere kanten van zijn privéleven bekend werden.

Zijn werk vindt sterke weerklank bij veel evangelical christenen. Kinkade is vooral bekend om zijn geïdealiseerde boerderijtjes met een warme gloed achter de vensters. Maar bekend zijn ook zijn schilderachtige dorpstaferelen en serene vuurtorens, geschilderd op een wijze die herinnert aan vervlogen tijden. Op zijn bekendste religieuze werk zijn kerken te zien, gewoonlijk dorpskerken in een geïdealiseerde plattelandsomgeving, waaruit warm licht door de ramen naar buiten straalt.

Daar Kinkade publiekelijk voor zijn christelijk geloof uitkwam en ieder schilderij voorzag van een Ichthus (het vissymbool) en Johannes 3:16, zag hij waarschijnlijk al zijn kunst als religieus. Daarom is het interessant dat hij zelden iets heeft gemaakt waarop Christus centraal staat. Het eerste Christusschilderij van zijn hand was De Vredevorst (The Prince of Peace) uit maart 1999. Dit schilderij gaat terug op een visioen dat hij had in 1980, toen hij op de kunstacademie zat en kort daarvoor tot geloof was gekomen. Het werk komt heel persoonlijk over door de losse verfbehandeling en de kwetsbare pose van Jezus. De loopbaan van Kinkade werd zwaar gestempeld door commerciële drijfveren: prenten met massale oplagen, kitschobjecten van zijn werk en schilderijen met Disneythema’s. Maar dit schilderij is iets heel anders. Het is een Fremdkörper in zijn werk.

In december 1999 maakte Kinkade een werk over Christus dat meer aansluit bij de rest van zijn werk: Sunrise. De pasteltinten passen bij zijn gebruikelijke palet en qua compositie grijpt dit werk terug op de Duitse romantische schilder Caspar David Friedrich (1774-1840). Maar de belangrijkste parallel met het totale oeuvre van Kinkade is het sentimentele karakter. Ook geeft hij niet het sublieme weer van Friedrichs schilderijen van Christus aan het kruis, maar het bij uitstek protestantse lege kruis als teken van de opstanding. Mogelijk is de titel zelfs een woordspeling, een verwijzing naar zowel Pasen als het tijdstip van de dag.

Maar deze interpretatie roept een spanningsveld op met Kinkade’s verklaring dat hij wil schilderen alsof er geen zondeval bestaat. Zonder teken van de erfzonde verliest het kruis zijn kracht. Het wordt een symbool voor het christendom, een beeld voor genade. Maar genade die redt van wat?

Op een later schilderij van Kinkade, The Cross uit april 2010, staat het kruis opnieuw op een berg, maar nu in een omgeving die herinnert aan het werk van de Amerikaanse Hudson River-school. Als deze negentiende-eeuwse landschapsschilders laat Kinkade een dynamisch onbedorven landschap zien. Maar voor hem is dat landschap niet alleen onaangetast door de westerse industrialisatie, het is onaangetast door de zonde.

Het vierde en laatste Christuswerk van Kinkade, Walk of Faith, verscheen in april 2011, een jaar voor zijn ontijdige dood. We zien hier Petrus met de symbolische sleutels van Gods koninkrijk wandelend met Jezus in gesprek. De twee figuren lopen door een typisch Kinkadelandschap vol kleurige bomen en bloemen, watervallen en een kabbelend beekje met een bruggetje. In veel opzichten past dit schilderij beter in het oeuvre van Kinkade dan de eerder besproken werken. Deels voelt dit werk weer persoonlijker aan, zoals The Prince of Peace. De kijker kan zich verplaatsen in het relationele gebeuren van een wandeling en conversatie met een vriend. Maar ondanks die vertrouwdheid ervaart men hier ook vervreemding. Het geïdealiseerde beeld heeft meer van een droom dan een reëel gebeuren.

Geen andere schilder is in de evangelical cultuur breder omarmd en geprezen dan Kinkade. Daniel Siedell schrijft in zijn essay ‘The Dark Light of Thomas Kinkade’ vernietigend over het werk van Kinkade. Siedell maakt korte metten met zijn artistieke niveau en hekelt zijn theologische invloed, die hij ‘niet slechts problematisch, maar gevaarlijk’ noemt. Verder schrijft hij dat ‘Kinkade de vooroordelen, verwachtingen en veronderstellingen van zijn publiek misbruikt; hij maakt hun ervaringswereld kleiner in plaats van groter en dieper.’

Het werk van Kinkade geeft visueel gestalte aan het nostalgische verlangen naar eenvoudiger, zuiverder tijden. Dat is precies het gevoel waar veel gelovige mensen naar verlangen. Je kan je voorstellen dat iemand naar Walk of Faith kijkt en zachtjes zingt: ‘Jesus loves me this I know, for the Bible tells me so.’ Dat is de emotionele kracht en impact van het werk van Kinkade.

*******

Met toestemming overgenomen van Faith on View, 28 april 2021, Five Evangelical Christs

Thomas Kinkade, The Prince of Peace, maart 1999.

Thomas Kinkade, Sunrise, december 1999.

Thomas Kinkade, The Cross, april 2010.

Thomas Kinkade, Walk of Faith, april 2011.

Thomas Kinkade (1958-2012) was een Amerikaanse schilder van populaire en idyllische onderwerpen. Hij bezocht de universiteit van California in Berkeley en het ArtCenter College of Design in Pasadena. Opvallend is het succes dat hij al tijdens zijn leven had met gedrukte reproducties en andere geautoriseerde producten en met de grootschalige marketing en verkoop daarvan via de Thomas Kinkade Company. Volgens dit bedrijf bezat één op de twintig Amerikaanse huishoudens een kopie van een reproductie van een van zijn schilderijen. Kinkade omschreef zichzelf als een Painter of Light. Deze titel voerde hij als geregistreerd handelsmerk maar de benaming is eerder gebruikt voor de Engelse schilder William Turner (1775-1851). Kinkade zei dat hij het accent legde op de waarde van eenvoudige genoegens en dat hij met zijn schilderijen de intentie had om een inspirerende, levensbevestigende boodschap over te brengen. Hij noemde zichzelf een ‘gelovig christen’ en hij gaf aan alle vier zijn kinderen de tweede naam ‘Christian’. Hij geloofde dat zijn inspiratie kwam van zijn godsdienstige overtuiging en dat zijn werk een belangrijke morele dimensie bevat. Veel van zijn schilderijen bezitten een toespeling op een specifieke bijbeltekst. Kinkade overleed op 54-jarige leeftijd aan ‘acute vergiftiging’ door alcohol en diazepam.

Rondall Reynoso is kunstenaar, wetenschapper en spreker. Momenteel is hij Assistant Professor kunst en kunstgeschiedenis aan Lee University in Cleveland, Tennessee in de  Verenigde Staten. Hij behaalde een MFA in de schilderkunst en een MS in de kunstgeschiedenis aan het Pratt Institute in Brooklyn, New York City en werkt nu aan een PhD kunstgeschiedenis en esthetica aan de Graduate Theological Union in Berkeley, California.

ArtWay beeldmeditatie 24 oktober 2021