Powers, Harriet - BM - James Romaine

Harriet Powers: Bijbelquilt

Een quilt als preek

door James Romaine

Deze quilt, een zogeheten bijbelquilt, is gemaakt door de zwarte Amerikaanse kunstenares Harriet Powers. Zij werd in 1837 in slavernij geboren in Athens, Georgia. Zij was getrouwd en kreeg minstens negen kinderen. Als vrucht van haar creatieve verbeelding heeft zij twee quilts nagelaten. Het staat wel vast dat zij er nog meer maakte, maar die zijn niet geïdentificeerd.

Voor deze bijbelquilt gebruikt Powers bijbelse taferelen om te spreken over schepping en geweld, zonde en verlossing. Zij noemde deze quilt the offspring of my brain, haar geesteskind. Haar kunstzinnigheid en spiritualiteit komen er goed in uit. De quilt met zijn elf vakken in drie rijen is wel ‘een preek in patchwork’ genoemd. Verbazingwekkend is vooral hoe Powers de elf afzonderlijke verhaalsegmenten heeft gerangschikt en met elkaar tot een beeldverhaal heeft verbonden.

De bovenste rij heeft drie vakken. In het eerste tafereel zien we Adam en Eva in de Hof van Eden. De slang fluistert in Eva’s oor om haar te verleiden. Dat deze slang pootjes heeft, geeft aan dat dit de wereld vóór de zondeval is. In Genesis 3:14 zegt God tegen de slang: ‘Vervloekt ben jij dat je dit hebt gedaan, het vee zal je voortaan mijden, wilde dieren wenden zich af; op je buik zul je kruipen en stof zul je eten, je hele leven lang.’ Door de slang met pootjes af te beelden, laat Powers zien dat het hier een moment betreft dat voorafgaat aan Genesis 3:14.

Deze bijzonderheid over de slang is een van de vele voorbeelden die laten zien dat Powers nauwkeurig de Bijbel las. Omdat zij in slavernij werd geboren, wordt soms ten onrechte aangenomen dat zij analfabeet was. Er is echter een brief van Powers overgeleverd, waarin zij vertelt hoe ze leerde lezen en dat zij regelmatig zelf de Bijbel bestudeerde.

In het tweede vak van de bovenste rij zien we Adam en Eva met hun zoon Kaïn en in het derde verschijnt de figuur van Satan.

De invloed van Satan als een bedervende kracht in Gods schepping wordt in de tweede rij meteen duidelijk. In het eerst vak vermoordt Kaïn zijn broer Abel. Rondom het bloedende lichaam van Abel zien we schapen. Maar dan, in het volgende vak, is Kaïn verlost. Een afbeelding van Kaïn in het land Nod is zeldzaam in de kunstgeschiedenis. Het is een van de kleurigste en levendigste taferelen van deze hele quilt, waarop we zien dat Kaïn door God gezegend wordt met een vrouw en een veestapel. Kaïn behoort niet bepaald tot de helden uit de Bijbel en daarom is het misschien verrassend dat Powers hem in drie vakken laat optreden. Misschien had zij een verhaal voor ogen waarin Kaïn wordt geboren in het paradijs, ontspoort en vervolgens wordt verlost. Het Kaïnverhaal wordt dan een beknopte versie van het verhaal van de mens die wordt geschapen, ten val komt en in ere wordt hersteld.

In het volgende vak zien we de droom van Jakob over engelen die langs een ladder opklimmen en afdalen. Het laatste vak in deze rij verbeeldt de doop van Christus.

De gehele onderste rij gaat over Christus. Anders dan de twee bovenste rijen lijkt deze van rechts naar links te lopen. Het zou kunnen dat deze verandering van richting toevallig is, maar omdat de rest van de quilt zo’n doordacht ontwerp laat zien, lijkt het toch een bewuste keus te zijn. Met de nieuwe leesrichting kon Powers in beeld brengen dat een nieuwe manier om naar de geschiedenis zijn intrede deed. Alsof de komst van Christus in de geschiedenis staat voor een heroriëntatie van het verhaal.

Rechts zien we Christus als kind met Maria en Jozef; let op de ster van Bethlehem. Dan volgt een uitbeelding van Christus bij het Laatste Avondmaal. Daarna Judas met zijn dertig zilverlingen. Het laatste vak, het hoogtepunt van het verhaal dat Powers vertelt, is de kruisiging van Christus.

Wat Powers ons te zeggen heeft, komen we te weten door haar quilt nauwkeurig te lezen. Op twee plekken wordt de gang van het verhaal doorbroken: ten eerste met de verschijning van Satan en ten tweede met de geboorte van Christus. Beide gebeurtenissen brengen een wending in de gang van de geschiedenis teweeg. De verschijning van Satan markeert een nieuw tijdperk, een tijd van dood. De geboorte van Christus staat voor een nieuw tijdvak in de geschiedenis, een tijd van verlossing.

Geïnspireerd door een geloof dat haar tot steun was in onvoorstelbare beproevingen, schiep Powers een theologisch complex en visueel indrukwekkend kunstwerk. Ze dwingt ons om met aandacht te kijken naar haar preek.

******

Harriet Powers: Bijbelquilt, 1885-1886, katoen, 191×227 cm. Naaiwerk zowel met de hand als met een naaimachine. National Museum of American History, Washington D.C., Verenigde Staten.

Harriet Powers werd op 29 oktober 1837 in slavernij geboren nabij Athens, Georgia. Zij trouwde op jonge leeftijd met Armstead Powers en zij kregen ten minste negen kinderen. Enige tijd na de Burgeroorlog werden zij grondbezitters. Op den duur werden zij door omstandigheden genoodzaakt een deel van hun land te verkopen. De sterfdatum van Harriet, 1 januari 1910, is onlangs ontdekt op haar grafsteen op de begraafplaats Gospel Pilgrim in Athens. Ze maakte de besproken quilt in 1885 of 1886; hij werd tentoongesteld op de Cotton Fair van 1886 in Athens. Daar trok hij de aandacht van Jennie Smith, een jonge, internationaal opgeleide plaatselijke kunstenares. Later schreef Jennie over deze ontdekking: ‘Ik woon al mijn hele leven in het Zuiden en ben vertrouwd met wel dertig quiltpatronen, maar ik had nog nooit een totaal origineel ontwerp gezien en nog nooit een levend wezen in patchwork uitgebeeld gezien tot 1886. Er werd toen in Athens, Georgia, een katoenbeurs gehouden, veel groter dan een gewone regionale jaarmarkt. In een hoek hing een quilt waar ‘mijn oog aan bleef hangen’ en met veel moeite vond ik de eigenares, en negervrouw die op een boerderijtje woont waar zij en haar man fatsoenlijk van kunnen leven … Het was een quilt met bijbelse taferelen en ik vond ze fascinerend. Ik zei dat ik hem wel wilde kopen, maar het was voor geen enkele prijs te koop.’ Later liet Jennie nog eens weten dat zij de quilt wilde kopen als Harriet er afstand van wilde doen. Harriet bood het aan voor tien dollar, maar Jennie kon niet meer dan vijf dollar missen. Harriet overlegde met haar man en meldde dat hij zei dat ze dan maar die vijf dollar moest aannemen. Mevrouw Powers deed met spijt haar kostbare creatie van de hand, maar alleen nadat zij alle elf de vakken in haar ontwerp had toegelicht. Jennie tekende dit op. De onderwerpen zijn, in het kort: Adam en Eva in de Hof van Eden, een vervolg in het Paradijs met Eva en een zoon, Satan tussen de zeven sterren, Kaïn die zijn broer Abel doodt, Kaïn die naar het land Nod gaat om een vrouw te vinden, Jakobs droom, de doop van Christus, de kruisiging, Judas Iskariot en de dertig zilverstukken, het Laatste Avondmaal, en de Heilige Familie. In haar verhaal over de quilt onthulde Jennie waarom zij er zo op gesteld was: ‘De stijl is gedurfd en nogal aan de impressionistische kant en met een naïviteit van expressie die verrukkelijk is.’ Recentelijk hebben historici het werk van Harriet vergeleken met textielkunst uit Dahomey in West-Afrika.

James Romaine is hoogleraar kunstgeschiedenis aan Lander University in Greenwood, South-Carolina in de VS. Hij is medeoprichter van de Association of Scholars of Christianity in the History of Art (ASCHA). Hij publiceerde onder meer Beholding Christ and Christianity in African American Art (Penn State University Press, 2018) en een hoofdstuk in Kunst D.V.: (Neo)calvinistische perspectieven op esthetica, kunstgeschiedenis en kunsttheologie (Buyten & Schipperheyn, 2020). Zijn video’s zijn op YouTube te zien op SeeingArtHistory (https://www.youtube.com/channel/UCGInLlFDxg-GgCEUQkjKwng/featured).

ArtWay beeldmeditatie 13 juni 2021