Hansa - BM - Anikó Ouweneel

Hansa Versteeg: Omen

Vrije val

door Anikó Ouweneel

Hoewel zijn kunstzinnige talent was altijd al aanwezig was, begon Hansa Versteeg pas na zijn zeventigste met olieverf te schilderen. Tijdens zijn loopbaan als grafisch vormgever bouwde hij omvangrijke ervaring op om eenvoudig doch doeltreffend te communiceren. Hij is academisch opgeleid en weet bovenal materialen en stoffen, gezichtsuitdrukkingen en licht weer te geven in de traditie van de grote Hollandse meesters.

Het olieverfschilderij Omen is een van de laatste in een serie waarin hij steeds één of meer figuren afbeeldt. Door middel van verrassend bondige composities brengen deze werken steeds een boodschap over die geldig is voor vandaag, maar ook toepasbaar is op iedere andere tijd. De definitie van het woord Omen luidt: ‘Een gebeurtenis die als profetisch wordt aangeduid, een goed of slecht voorteken.’

Dit voorteken is uitgebeeld als een vrije val uit de hemel. Dit thema is niet nieuw in de kunstgeschiedenis. De kunstenaar begon dit werk dan ook met de mythische figuur Icarus in gedachten, die met zijn vader een gevleugelde vlucht ondernam van het eiland Kreta. Hun veel te ambitieuze onderneming was volgens de mythe een hoogmoedige overtreding die inging tegen de goddelijke orde, met dodelijk gevolg.

Ergens in de verwaaide wolken, tussen de hemelkoepel en de harde aarde, voeren twee naakte mannen een acrobatische dubbele salto uit. Hun enige kledingstukken zijn de – tegenwoordig universeel herkenbare – wegwerpmaskers.

Maar springen of vallen ze? Of worden zij eerder weggeblazen? Als je als kijker de goed gechoreografeerde positie van hun lichamen volgt, dan ervaar je de sterke zwaartekracht die hen naar beneden trekt. Tegelijkertijd kun je de windvlaag die hen wegblaast bijna voelen, die ontspringt aan de kracht- en lichtbron ergens ver boven de rechterhoek van het doek.    

De handen zijn uiterst expressief. In de goedgeoefende en gesynchroniseerde beweging breken ze de perfectie en schreeuwen geruisloos om aandacht. Zij proberen zich aan iets vast te klampen. Zij verraden ook emoties als eerbied en wanhoop. Deze houding herinnert mij aan beelden van aanbidding. Als je wordt geconfronteerd met iets wat veel groter is dan jezelf – wonderlijk en onbegrijpelijk – bedek je je gezicht vaak automatisch. Je buigt je hoofd en strekt je armen en handen op een vergelijkbare manier uit. Dit komt voort uit respect en aantrekking, maar ook uit iets anders. Het is ook een gebaar van wanhoop, van smeken om genade.

We weten niet hoe deze beweging zal eindigen. Volgt er een zachte landing of een crash? Zal de onzichtbare en machtige aanwezigheid hen laten vallen, blijven wegblazen of genade schenken, hun handen pakken en omhoogtrekken? Trouwens, is het dageraad of zonsondergang? Wat suggereert de lichtval?

En vooral: hoe vergelijken wij dit idee van de vallende arrogante mens met de huidige situatie van een wereld met gezichtsmaskers op? Wat leren wij van dit gebeuren, van de pandemie? Gaan we ons handelen aanpassen?

Er is ook een absurde ondertoon in hun beweging, want deze lijkt helemaal niet willekeurig, maar goed gecoördineerd. Wij mensen, wij houden van neerstorten in stijl. Wij hebben geen idee, maar hebben toch een zekere mate van controle – denken we. Hoogmoed komt voor de val. Behoefte aan een deus ex machina?

Dit is zo 2020. En zo van alle tijden.

*******

Hansa (Hans Versteeg): Omen, 2020, olieverf op linnen, 100 x 150 cm.

Hansa (Hans Versteeg) ontwikkelde zich vanaf ca 2000 snel als kunstenaar. Na een carrière als veelzijdig ontwerper speelde zijn vrije werk een steeds grotere rol, aanvankelijk in de vorm van fotografie. Onverwacht voor zichzelf en anderen maakte Hansa in 2010 de overstap naar olieverf als kunstvorm. Hij ontwikkelde zich in korte tijd tot een schilder met een groot talent voor stofuitdrukking, vergelijkbaar met de meesters uit de zeventiende eeuw waaronder Gerard ter Borch. Hansa laat zich echter inspireren door de onderwerpen in de eigentijdse wereld van de 21ste eeuw. Zijn schilderijen worden gekenmerkt door een interactie van sprankelende en soms contrasterende kleuren, licht, reflectie, beweging en een fotografische benadering van de afgebeelde objecten door ze te verscherpen of vervagen. Hierdoor ontstaat een effect dat in de schilderkunst maar zelden wordt toegepast. De schilderijen hebben een ingetogen rust en sereniteit. Dit zijn volgens Hansa de randvoorwaarden voor een geslaagd kunstwerk: intimiteit en het zoeken naar de perfecte balans tussen het emotionele en het rationele. http://hansaversteeg.com/  

Anikó Ouweneel-Tóth is cultuurhistoricus en curator. Zij is medeschrijver en mederedacteur van boeken over hedendaagse kunst en cultureel erfgoed. Zij organiseerde meer dan dertig kunsttentoonstellingen. Momenteel bereid zij een Europees kunstmanifestatie voor. www.visiodivina.eu 

ArtWay beeldmeditatie 7 maart 2021