Doorslaer, Maur-Etienne van - BM - K. De Wolf

Maur-Etienne van Doorslaer: Zonder titel (briefje)

Minimalistische kunst raakt essentie van ons bestaan

door Koenraad De Wolf

De minimalistische kunst van pater Maur (1925-2013) draagt als eeuwenoude Gregoriaanse gezangen een universele boodschap in zich. Sereniteit en stilte zijn hier het hoogste goed. Door de jaren wil de kunstenaar steeds dieper doordringen tot de essentie van ons bestaan.

‘Hier Maur. Ik heb kanker,’ klonk het in het voorjaar van 2010.
Nooit voorheen kreeg ik zo’n confronterend telefoontje.
‘Ik kom zo vlug mogelijk op bezoek’, stamelde ik.
‘Dat zou mij veel plezier doen.’

Een week later in de abdij van Zevenkerken komt pater Maur zoals altijd stil de ontvangstruimte binnengeslopen. Sinds mijn laatste bezoek is hij nauwelijks veranderd en zijn atelier, dat baadt in een zee van licht, staat zoals gewoonlijk vol schilderijen.

Maur werd als Etienne van Doorslaer in 1925 geboren en groeide op in een gezin van zeven kinderen. Op het Sint-Bararacollege in Gent ontdekt pater De Crombrugge zijn artistiek talent en tijdens de oorlog volgde hij les op Sint-Lucas in Gent. Na het bijwonen van de middernachtmis in 1949 in de abdij van Zevenkerken in Brugge besloot hij om daar in te treden. Hij werd in 1958 tot priester gewijd. De jonge Maur bleef actief in de kunst. De ontmoeting met Alberto Magnelli in Parijs in 1960 gaf een beslissende wending aan zijn loopbaan. Met zijn geestgenoot Dan Van Severen – met wie hij samen aan de academie in Gent studeerde en die in de buurt van de abdij Zevenkerken woonde – werd Maur de pionier in Vlaanderen van de geometrisch-abstracte kunst.

Bijna een halve eeuw schilderde Maur repetitief een basisschema van minimalistische vormen: het vierkant, het Griekse kruis, de ruit, de cirkel en horizontale, verticale en diagonale lijnen. Op zijn pallet ligt alleen wit, maar in velerlei tonaliteiten. Precies in de subtiele lichtverschuivingen ligt de essentie van dit gevoelige werk. De gedempte grijstonen verhogen de helderheid van de witgeschilderde vlakken, die als het ware licht uitstralen. In de chaos van onze tijd stelt hij de geest als ordenend principe voorop. Maur schept een meditatief spanningsveld dat de mens opnieuw gevoelig wil maken voor het mysterie.

Het wit licht heeft als symbool van het paasmysterie en de verrezen Christus een diepreligieuze betekenis. Dit werk ademt de monastieke waarden van stilte, boetedoening en contemplatie. En de belofte van armoede vertaalt zich in een schrale en ascetische kunst. Maur is geen theoreticus, maar schildert vanuit een picturale intuïtie die zijn oorsprong vindt in een intense verbondenheid met het transcendente en de natuur. Zijn wandelingen, tweemaal per dag in de bosrijke omgeving van Zevenkerken, resulteren in een schetsmatige en organische lijnvoering. Sereniteit en stilte zijn hier het hoogste goed. ‘Het bidden en ook het schilderen vergen veel concentratie en een meditatieve stemming,’ vertelde hij. ‘Ik streef altijd de perfectie na.’ Door de jaren wil hij steeds dieper doordringen tot de zingeving van ons bestaan.

Hoewel de toeschouwer slechts kan vermoeden wat de Godservaring voor Maur betekent, slaagt hij erin om datgene wat bijna niet te schilderen is in subtiele kleurschakeringen een sterke aanwezigheid te geven. Veel composities zijn opgebouwd vanuit het middelpunt van het doek. God is de middelpuntvliedende kracht die alle leven mogelijk maakt.

Deze kunst staat haaks op het verschroeiende ritme en de stress van onze materialistische samenleving. Bovendien maakt onze rationele ingesteldheid het dubbel moeilijk om door te dringen tot het ongrijpbare mysterie van dit werk. Zoals bij de eeuwenoude Gregoriaanse gezangen geeft Pater Maur ons een universele boodschap mee, waarop de tijd geen vat heeft. Ook niet de ziekte die hem langzaam, maar zeker ondermijnde. Hij overleed in 2013.

*******

Maur-Etienne van Doorslaer: Zonder titel (briefje), 2009, pentekening Oost-Indische inkt op zwaar Steinbach-papier, 42,5 cm x 50 cm.

Maur-Etienne van Doorslaer leefde een monnikenbestaan als Pater Maur in de Sint-Andriesabdij (Zevenkerke) te Brugge en de Saint-Andrews Abbey of Valyermo (California, USA). Tussen meditatie, gesprek en contemplatie werkte hij verder aan zijn artistiek oeuvre: intrigerende tekeningen (de zgn. briefjes) en hermetisch witte doeken in België en zeer toegankelijke speelse keramiek in de Verenigde staten. Zijn werk vertoont opmerkelijke raakvlakken met architectonische, geometrische en natuurlijke vormen en structuren en geniet een onmiskenbare oorspronkelijkheid.

Koenraad De Wolf (1956) is een Belgisch historicus en publicist. Hij publiceerde meerdere boeken over hedendaagse religieuze kunst. Meer info vindt u op www.koenraaddewolf.be.

ArtWay beeldmeditatie 27 september 2020