Goede Vrijdag - De bewening door G. de Crayer

Gaspar de Crayer: De bewening van Christus

Troost

door Dianne B. Collard

Midden in mijn donkerste verdriet, na de moord op mijn oudste zoon in 1992, koos God de kunst als medium om helend tot mij te spreken. Tijdens die duistere winterdagen dwaalde ik rond in de zalen van het Kunsthistorisches Museum in Wenen en riep ik God om hulp. Ik bad en huilde en smeekte hem om mij te zeggen hoe ik verder moest, hoe ik weer verbondenheid met hem kon ervaren, waarom ik verder zou leven. Ik had geen achtergrond in de kunst, maar merkte met verbazing op hoe ik door middel van kunstwerken antwoorden op mijn gebeden begon te krijgen.

Aanvankelijk zocht ik gewoon een plek om te schuilen en de kou en sneeuw te ontlopen. In mijn ontreddering kon ik het binnen de vier muren van onze kleine flat niet meer uithouden. Terwijl ik van zaal naar zaal liep, kreeg een aantal schilderijen meer en meer betekenis voor me. Allereerst gebeurde dat bij uitbeeldingen van oorlog en verwoesting, die de verlatenheid van mijn ziel weerspiegelden. Maar op den duur werd ik aangetrokken door schilderijen over het lijden van Christus. Die werken, vooral wanneer ook de Moeder van Christus erop was te zien, spraken van Gods liefde, zorg en begrip. Ik was niet op de hoogte van de namen van de schilders en schilderijen. Het ging mij alleen om de thematiek en de schoonheid van de uitbeelding.

In september 2019 ging ik terug naar het Kunsthistorisches Museum en zocht er de schilderijen op die 27 jaar eerder zo veel voor me betekenden. Toen ik een van de zalen binnenliep, werd ik opnieuw door een schilderij getroffen. Ik begon te huilen net als al die jaren geleden. Dat schilderij was de Bewening van Christus door Gaspar de Crayer (1584-1669), een Vlaamse schilder die bekend stond om zijn altaarstukken en portretten. Zijn stijl stond sterk onder invloed van Peter Paul Rubens en later van Anthony van Dyck. Tegen het einde van zijn leven kreeg zijn werk meer emotionele lading en dramatiek. In die laatste periode ontstond de Bewening van Christus.

Ik heb veel over dit indrukwekkende schilderij nagedacht en geprobeerd te begrijpen waarom het in die dagen van diep verdriet zo belangrijk voor me was. Het is duidelijk dat ik me vereenzelvigde met Maria in haar smart over de dood van haar zoon. Het besef dat Maria zelf getuige was geweest van de moord op haar zoon greep me zeer aan. Iedere afbeelding van de Pietà vormt tot op vandaag een weerspiegeling van mijn ervaring en raakt mijn ziel.

De drie engelen op de voorgrond spraken over Gods zorg en liefde voor mijn zoon bij zijn dood. De dienende engelen op het schilderij zijn gezonden om het lichaam van Christus te verzorgen en gereed te maken voor de begrafenis. Dat raakte me diep. Op 22 september 1992 kreeg ik het plotseling op mijn hart om te bidden voor onze zoon, die in Californië woonde, terwijl ik in Wenen in een kerkdienst zat. Ik wist niet waarom of wat ik moest bidden, maar ik vertrouwde op de Heilige Geest als mijn voorspraak. Later vernam ik dat mijn zoon precies op dat ogenblik drie keer in zijn achterhoofd was geschoten en stervend was achtergelaten op een parkeerplaats.

Ik heb lang niet kunnen begrijpen waarom God mij opriep om te bidden – waar ik gehoor aan gaf – en dat mijn zoon toch stierf. Bij het zien van dit schilderij op die koude decemberdag bevestigde God dat hij mijn gebeden niet genegeerd of mijn zoon in de steek gelaten had. In dat afschuwelijke moment van overlijden was God erbij geweest. Hij stuurde zijn dienaren om mijn zoon in zijn sterven bij te staan en dan thuis te halen, naar de hemel.

Ook de kleine engelen of putti die huilend op de wolken naar het lichaam van Jezus kijken spraken tot me. De mens-geworden God was door zijn eigen schepping gedood. De hemel weende… en ik werd getroost door een God die met mij meehuilde. Dit gaf meer troost dan wat dan ook.

Ik heb geen aanwijzingen voor de motivatie of doelstelling van de kunstenaar bij dit schilderij. Maar God gebruikte de creativiteit van de schilder om bij mijn gebroken hart te komen en te spreken van zijn liefde en zorg. Ziedaar de kracht van kunst en van de aanwezigheid van God.

******

Gaspar de Crayer: De bewening van Christus, 1649-1656, olie op doek, 208 × 266 cm. Kunsthistorisches Museum, Wenen.

Gaspar de Crayer (1584-1656) was een Vlaamse schilder van de contrareformatie, bekend van zijn altaarstukken en portretten. Hij was hofschilder van de landvoogden van de zuidelijke Nederlanden, werkte in de belangrijkste Vlaamse steden en hielp daar de stijl van Rubens te verbreiden.

Dianne B. Collard is Europees directeur van Artists in Christian Testimony International en oprichter/directeur van ArtsCharlotte. Momenteel woont zij met haar man in Charlotte, North Carolina, in de Verenigde Staten. Van haar hand verscheen I Choose to Forgive: An Intimate Journey with God (2011). www.montageinternational.org

ArtWay beeldmeditatie 30 augustus 2020