Zadkine, Ossip - BM - Koos Sluiter

Zadkine: De gevangene  

Zadkine zingt een psalm

door Koos Sluiter

De beeldhouwer Ossip Zadkine (Vitebsk, 1888 – Parijs, 1967) was een plaats- en leeftijdgenoot van Chagall. Vanaf 1909 woonde hij in Parijs en werd Frankrijk zijn tweede vaderland. Vanaf 1941 woonde hij als balling een tijd in Amerika, net als veel andere kunstenaars en wetenschappers.

U ziet een beeld, in 1943 in New York gemaakt: ‘La Prisonnière’, ‘De gevangene’ heet het. Dat enkelvoud is vreemd. Je ziet binnen dat ene beeld duidelijk drie figuren. Zadkine wil met dit beeld ‘vrij en open’ – zegt hijzelf – laten zien hoe denken aan Frankrijk onder Duitse bezetting hem raakt.

Die bezetting spreekt onmiskenbaar uit de massieve tralies. Toch is dat maar het halve verhaal. Voor Zadkine verschijnt Frankrijk hier in drie gedaanten. Het beeld links toont een klaaglijk gezicht met gebogen hoofd en dichte ogen. Volledig afgesloten. Dat verandert bij het middelste beeld. De armen reiken voorbij de tralies naar buiten. Het hoofd hangt niet langer maar staat vast op de schouders. De ogen zijn open maar over de mond ligt een balk. Monddood gemaakt. Het rechter beeld reikt het hoogst; de voeten staan buiten, het hoofd beweegt zich met de kin omhoog vrij en ongehinderd en de rechterhand omvat een spijl als bij een vlaggendrager. Het zijn allemaal verwijzingen naar ‘Marianne’, het Franse symbool bij uitstek, zoals op dat schilderij van Delacroix ‘De vrijheid voert het volk aan’.

Drie gestalten vertellen samen het verhaal van verlangen naar bevrijding. Een verhaal van hoop en geloof. Dat verlangen, die hoop en dat geloof laten zich niet opsluiten. Beeldde Zadkine alleen Frankrijk uit of ook zichzelf? ‘De gevangene’ tekent de hele mensheid, tekent het Exodusverhaal en tekent iedereen. Die drie gestalten zitten in ieder van ons. Soms zijn we de een, soms zijn we de ander, zoals in de psalmen. Zadkine zingt ons de psalmen voor.

*******

Ossip Zadkine: De gevangene, 1943, brons, 189 x 65 x 74 cm.

Ossip Zadkine (1888-1967) wordt gerekend tot de belangrijkste beeldhouwers van de twintigste eeuw. Geboren in Vitebsk in Wit-Rusland vestigde hij zich in 1910 in Parijs. Daar leerde hij de moderne kunst kennen, waaraan hij vanaf 1911 zelf een bijdrage ging leveren met primitivistische sculpturen in steen en hout. Onder invloed van het kubisme ontwikkelde hij begin jaren twintig een geheel eigen stijl, die gedurende de jaren dertig steeds dynamischer en barokker werd. Tijdens de Tweede Wereldoorlog verbleef Zadkine in ballingschap in de Verenigde Staten, waar zijn reputatie alleen maar groeide. Zijn expressieve beelden van na 1945 laten de veerkracht zien waarmee hij aan de nieuwe idealen van het Europa van de wederopbouw een unieke vorm wist te geven.

Koos Sluiter, geboren in 1946 in Emmen, is sinds 1970 predikant en sinds 2011 emerituspredikant. Hij legt zich toe op het verkennen van het raakvlak van geloof en kunst. Hij verzorgt cursussen en presentaties. Geloven in kunst biedt groepen (bijvoorbeeld in kerken en het volwassenenonderwijs) een verscheidenheid aan programma’s en thema’s. Een overzicht van de onderwerpen staat op de website www.geloveninkunst.nl . Daar staan ook de contactgegevens. In cursussen, presentaties of een liturgie verkent hij samen met u de wisselwerking tussen geloof en kunst. Kunst maakt geloven zichtbaar. Doordat geloven verandert in de loop van de geschiedenis, toont ook de kunst een ander gezicht. Het zien van verschillen maakt mensen bewust van hun eigen tradities. Dat verrijkt de beleving. Koos Sluiter schrijft in deze coronatijd iedere week een korte beeldmeditatie. O.v.v. ‘vragen om kunst’ is het mogelijk om je via geloveninkunst@gmail.com hierop te abonneren.

ArtWay beeldmeditatie 28 juni 2020