Booth, Bob - BM - Rod Pattenden

Bob Booth: Ik ben je naaste

Naasten, vijanden, vrienden

door Rod Pattenden

Het verhaal van Goede Samaritaan is bekend, zozeer zelfs dat het uitdagingseffect is afgesleten en de luisteraar zichzelf algauw geruststelt door zich op de juiste plaats in het verhaal in te delen. Maar in zijn oorspronkelijke context was het verhaal zondermeer shockerend. Het ging over grenzen waar je gewoonweg niet overheen ging. Als deze gelijkenis serieus genomen was, dan zou ze culturele en religieuze conventies omvergeworpen hebben die met zorg waren ingesteld en bewaakt werden. Veel kunstenaars hebben het verhaal opgepikt in een poging om de oorspronkelijke kracht en dreiging ervan opnieuw uit te laten komen. Voor kunstenaar en Anglicaanse priester Bob Booth is het een verhaal dat ons helpt om ons handelen in de wereld van nu onder de loep te nemen.

Booth confronteert ons met de dramatiek van het verhaal door de kijker boven de plaats van actie te positioneren. We zien zowel de gewonde en de man die hem helpt als de passanten. De compositie laat ons oog eerst over de mannen en het ineengedrukte landschap dwalen, waarna het tot rust komt bij de hand van de man op de grond en vervolgens bij de hand van de Samaritaan waarvan de vinger zeer beslist in onze richting wijst. We worden naar binnen gezogen als medeplichtige kijkers, die dichtbij genoeg zijn om de helpende hand toe te steken maar tegelijkertijd buiten het schilderij gehouden worden. De penseelstreken, de kleuren en het gelaagde oppervlak benadrukken de kwetsbaarheid en de compassie. Dit verhoogt de spanning die de kijker voelt om zich al of niet met het gebeuren te bemoeien.   

De gevallen man doet denken aan een Christusfiguur, deels naakt en met een witte doek over zijn benen. Maar wat ons niet bekend voorkomt zijn de gelaatstrekken van de helpende man en zijn hoofddeksel, die duidelijk maken dat we met een moslim van doen hebben. Moslimmannen dragen de witte Taqiyah (Arabisch voor schedelbedekking) vaak als teken van respect. Hij wordt vooral gedragen tijdens de vijf verplichte gebedsmomenten op een dag. Bob Booth zegt: ‘Als deze gelijkenis in het Australië van vandaag zou zijn uitgesproken, dan zou waarschijnlijk een moslim de rol van de Goede Samaritaan toebedeeld hebben gekregen. Ik vraag me soms af hoe we deze gelijkenis in onze kerken kunnen lezen zonder dat er een rel uitbreekt.’

Het shockeffect van dit schilderij komt overeen met de oorspronkelijke bedoeling van het verhaal om de diepe kloof van vijandschap tussen Joden en Samaritanen te overbruggen. Hoewel ze oude tradities gemeen hadden, liepen hun meningen sterk uiteen over de locatie van hun heiligste plaats van aanbidding. Zulke vijandigheid zien we ook vandaag in het geweld in Nieuw-Zeeland en Sri Lanka in de eerste helft van dit jaar.

Met dit verhaal over medeleven stelt Jezus de religieuze conventies van toen aan de kaak. Door de onaanraakbaren aan te raken, in het publiek met vrouwen te spreken, de religieuze leiders tot verantwoording te roepen, de sabbat te breken, te feesten in plaats van te vasten zet Jezus een meer bewogen en genadige visie op God neer. Bob Booth meent hierom dat Jezus zich niet wilde richten naar de regels van een religieus wetticisme, maar juist dat soort beperkingen wilde doorbreken. ‘Het lijkt me dat Jezus vol was van een vermetel idee van goedheid en schoonheid, een vreugde die voor hem lag waar hij alles voor overhad.’ Dit verhaal gaat daarom niet zozeer over aardig zijn of de deugd van het lief zijn voor elkaar te midden van onze eigen welvaart, maar over het zien van al onze medemensen als geschapen naar het beeld van God. Het is juist in de ontmoeting met vreemden, of zelfs met vijanden, dat ons hart opgerekt wordt en we gaan zien hoe Gods genade aan het werk kan zijn in de wereld.

*******

Bob Booth: Ik ben je naaste, 2010, olieverf op doek.

Bob Booth is een succesvolle figuratieve kunstenaar, geboren in het Verenigd Koninkrijk, die een opleiding volgde tot kunstleraar en later tot Anglicaanse priester, voordat hij naar Australië verhuisde. Zijn sfeervolle werk geeft spiritualiteit, licht, kleur en beweging weer. Hij is ook een inspirerende leraar en spreker. Bob heeft meer dan 30 jaar ervaring als kunstenaar, had wereldwijd veel solo-exposities, werd aangenomen als lid van de Manchester Academy of Fine Arts en maakte in opdracht een portret van de Dean of Windsor dat in Windsor Castle hangt. Hij heeft een website waarop hij zijn passie voor het kunstonderwijs deelt. https://www.trinitypaintbox.com

Rod Pattenden is een Australische kunsthistoricus en theoloog. Hij schrijft over kunst en creativiteit en is dominee van Adamstown Uniting Church. Hij heeft Adamstown Arts ontwikkeld, een kunstprogramma dat zich richt op geloof, rechtvaardigheid en creativiteit.  http://www.rodpattenden.id.au   

ArtWay beeldmeditatie 29 september 2019