Ates, Güler - BM - Aniko Ouweneel

Güler Ates: Water no longer dances with light

Ontmoeting

door Aniko Ouweneel

Tot Pasen kunt u een speciaal voor Art Stations of the Cross ontworpen site-responsieve installatie ervaren in de grachtenkamer van de Onze Lieve Vrouwekerk op de Keizersgracht in Amsterdam. Dit nieuwe kunstwerk van kunstenaar Güler Ates heet Water no longer dances with light. De titel refereert aan de zee, tegenwoordig vaak de achtergrond van traumatische verhalen van immigranten die uitzonderlijke risico’s nemen om een veiliger plaats te bereiken. 

Voor deze eenmalige installatie verzamelde de kunstenaar maandenlang de reiservaringen van vele ontheemden. Zij schonk hun tijd en aandacht en luisterde naar hun ingrijpende relaas. De verhalen over een ‘tussentijd’ vullen in allerlei talen in een golvende beweging het grachtenkamertje van deze katholieke kerk. Het gebruikte lettertype doet denken aan oeroude codices, waarin de grote verhalen van de westerse cultuurgeschiedenis bewaard zijn gebleven.

Het vertrek is volledig bedekt met een stortvloed aan woorden. Het brengt sommige bezoekers letterlijk uit balans. Velen gaan even zitten om de overweldigende indrukken beter te kunnen verwerken.

De vloedgolf van gedichten en kronieken (deels ook vertaald in een boekje te lezen) is her en der onderbroken met een foto van een gesluierde vrouw, gefotografeerd in dit gebedshuis dat ook de Syrische Orthodox Kerk van Amsterdam is (zij noemen haar de Moeder Godskerk). In het oeuvre van de kunstenaar vormt deze figuur een enigmatisch middelpunt, een plaats waar oost en west elkaar ontmoeten.

Een sluier voorkomt typering omdat ze bedekt. Maar tegelijkertijd onthult ze ook veel. Ze komt in veel culturen voor, denk aan de sari, de boerka of de bruidssluier in de westerse cultuur. Cultuurhistorisch gezien duidde de sluier vaak op een hogere rang in de maatschappij. Maar ze refereert ook aan hoe bijvoorbeeld Maria door de eeuwen heen is verbeeld in de westerse kunstgeschiedenis.

In deze hedendaagse kunstpelgrimage neemt dit kunstwerk de plaats van statie zes in: ‘Veronica droogt het aangezicht van Jezus af’. Veronica is in de statiegang de vrouw die Jezus helpt vol te houden. Zij confronteert ons met een klassieke vraag: in wie investeren wij vanuit de overtuiging dat zij verschil kunnen maken in deze wereld? Wie mag op ons leunen omdat wij geloven dat ze bijzonder zijn?

Güler Ates heeft vriendschappen gesloten met ontheemden. Zij investeerde in hun verhalen en creëerde een gemeenschappelijk kunstwerk van deze geschiedenissen. De ontmoetingen waren bijzonder bemoedigend voor alle aanwezigen (als curator was ik er soms bij) en de contacten gaan door. Relaties bouwen doet ertoe.

Deze mysterieuze figuur zou voor Veronica kunnen staan of voor de vrouw aan wie deze kerk gewijd is, maar ook voor een ontmoeting tussen de oosterse en de westerse cultuur. Verschillende interpretaties zijn mogelijk.

Maar in alle gevallen opent zij een raam naar een andere werkelijkheid, waar de stortvloed aan woorden wegebt, sereniteit en heiligheid de boventoon voeren en alle culturen het altaar naderen verwelkomd door een veilige en vertrouwde omhelzing van licht.

*******

Güler Ates: Water no longer dances with light, 2019, nieuwe site-responsieve installatie, behang en fotografie. Een performance werd uitgevoerd tijdens de opening.

Güler Ates groeide op in de mystieke traditie van het oosten van Turkije. Zij woont en werkt in Londen. In haar praktijk werkt ze met video, fotografie, prentkunst en performance. Een van de kernelementen van haar werk is culturele verplaatsing. Zij onderzoekt de wisselwerking tussen de westerse en oosterse cultuur. www.gulerates.co.uk

Anikó Ouweneel is cultuurhistoricus en tentoonstellingsmaker. Samen met Marleen Hengelaar-Rookmaaker is zij curator van Art Stations of the Cross. Meer info: www.visiodivina.eu.

ArtWay beeldmeditatie 24 maart 2019