Grimm, Erica - BM - Marleen Hengelaar-Rookmaaker

  Erica Grimm: Salt Water Skin Boats

Troubled Waters

door Marleen Hengelaar-Rookmaaker

Het is in de katholieke kerk gebruik om op Goede Vrijdag tijdens het lopen van de kruisweg teksten te lezen die de staties voor de gelovigen tot leven wekken door ze te verbinden met herkenbaar lijden in hun eigen leven en de wereld om hen heen. Datzelfde doet de kunstkruisweg Art Stations of the Cross met behulp van kunstwerken. We kozen ‘Troubled Waters’ als thema voor de Amsterdamse editie van Art Stations of the Cross, daar Amsterdam is ontstaan en gegroeid als stad van zeevaart, handel en visserij. Ook maakt water op meerdere manieren deel uit van de actuele wereldproblematiek – denk aan zeeën als barrières voor vluchtelingen, uitbuitende handel en visserij, de plasticsoep, tsunami’s en de teloorgang van koraalriffen.  

Aan statie 11, Jezus wordt aan het kruis genageld, koppelden we de installatie Salt Water Skin Boats van de Canadese kunstenaar Erica Grimm in samenwerking met Tracie Stewart (kunstenaar en boomspecialist) en Sheinagh Anderson (geluid). Dit werk stelt de aardebedreigende veranderingen in de oceanen aan de orde. De installatie bestaat uit vijf zogenoemde lifeboats, gemaakt van takken van verschillende boomsoorten, kaasdoek, dierenhuid, darmen en was. Gedichten, diepzeekaarten en wetenschappelijk formules over het smelten van de ijskap, het stijgen van het waterpeil en de verzuring van het water zijn op de rompen aangebracht.

Deze kwetsbare huidboten laten de vervlochtenheid zien tussen de chemie van de wereldoceaan en onze eigen met zout water gevulde lichamen: het zijn boten maar ook mensen wier leven afhankelijk is van de conditie van de oceanen. De ambient soundscape doet het water, de wind, het ademen en de hartslag van de oceaanwereld klinken, onderbroken door geluiden van technologie en wetenschap – sonar, een onderzeeboot, schip en vliegtuig. Het licht dat door de ramen van de Waalse Kerk door de boten schijnt en de lampen die de boten bij donker van binnenuit verlichten doen de schoonheid van de scheepjes oplichten. De oceanen zijn zo mooi, zo vol leven in een ongelooflijke verscheidenheid, maar in de afgelopen 200 jaar heeft menselijk handelen diep ingegrepen op het welzijn van het wereldwater – en daarmee wordt ook ons eigen welzijn bedreigd. Eerst hebben we Gods zoon gekruisigd, is nu de schepping aan de beurt?

Voor Erica Grimm is dit niet zomaar een aardig thema om eens een werk aan te wijden. Als je met haar spreekt, lijkt het wel of het onderwerp haar zelfs meer aan het hart gaat dan de artistieke kant van de installatie. Ze bleef maar vragen stellen over de aandacht voor de milieuproblematiek in Nederland en over hoe men hier de zaken aanpakt: alleen individueel of ook structureel door overheid en industrie. Iemand omschreef haar korte toespraak tijdens de opening van de tentoonstelling als een ecologische donderpreek. ‘In mijn ogen is er momenteel geen groter probleem dan dat van het water. Het is dan ook van groot belang dat er steeds nieuwe projecten georganiseerd worden die mensen hiervan bewust maken, daar urgente actie zo noodzakelijk is. De veranderende conditie van de oceaan is een van de voornaamste motoren achter de klimaatverandering en alle sociale problemen die daarmee samenhangen inclusief de vluchtelingencrisis. Ondanks het wetenschappelijk bewijs dat de enorme reikwijdte van de klimaatproblemen aangeeft, blijven velen de desastreuze gevolgen simpelweg ontkennen.’ 

Hebben we het al zo vaak gehoord? Weten we het wel? ‘Waarom ondernemen we niet meer actie, ook de mensen die niet hun kop in het zand steken?’, vroeg Erica mij. Geen gemakkelijke vraag. Komt het door de informatieovervloed en de overvolheid van ons leven? Vandaag dit probleem, morgen een ander? Of wordt het te moeilijk als het ons echt wat gaat kosten? Ik antwoordde dat het lastig is om de problematiek je echt te laten raken en diep tot je door te laten dringen, dieper dan je hoofd alleen. Dat je jezelf daarvoor moet stilzetten. Ik zei dat kunst om meditatieve rust vraagt en ons daarom kan helpen om het lijden van de schepping te laten indalen in ons hart.

Désanne van Brederode zei iets soortgelijks in haar toespraak tijdens de opening: “We moeten tegenwoordig alles nabespreken, van het yogaklasje tot het museumbezoek. ‘Wil je erover praten?’ Nou nee, bewaar het maar in je binnenkamer, in je Hof van Olijven. ‘Kunnen jullie niet één uur met mij waken?’”

*******

Erica Grimm in samenwerking met Tracie Stewart en Sheinagh Anderson: Salt Water Skin Boats, 2018, takken van wilg, kornoelje, vijg en ceder, kaasdoek, dierenhuid en darmen, diepzeekaarten, wetenschappelijk formules, was, earbuds en LED-lampen. Foto 1: Sharon Huget, foto 2 en 3: Alma Ouweneel.

Soundscape: www.soundcloud.com/sheinaghanderson/coracles_webstreamingmix_may2018_anderson  

Locatie: Waalse Kerk, Walenpleintje 159. De middeleeuwse Paulusbroederkerk werd in 1578 ter beschikking gesteld aan de Franstalige protestantse vluchtelingen uit de Zuidelijke Nederlanden en Frankrijk en heette voortaan de Waalse Kerk, de Eglise Wallonne. De kerk is nog steeds in gebruik als kerk en staat daarnaast bekend als een sfeervol concertpodium met een geweldige akoestiek en een prachtig Müllerorgel. 

Erica Grimm is een Canadese kunstenaar en professor aan de School of the Arts, Media and Culture van Trinity Western University in Langley B.C. www.ericagrimm.com

Marleen Hengelaar-Rookmaaker is hoofdredacteur van ArtWay en medecurator van Art Stations of the Cross.

ArtWay beeldmeditatie 17 maart 2019