Kerst - Emmanuel Garibay: Thuis

Emmanuel Garibay: Thuis

Het heilige alledaagse

door Rod Pattenden

Dit is een verrassend schilderij, temeer omdat het uit de Filipijnen komt, een land van 100 miljoen mensen die grotendeels gevormd zijn door de traditionele rooms-katholieke devotie. Het is een onverwachtse weergave van de Heilige Familie, een onderwerp dat gewoonlijk wordt aangewend om het goddelijke te verbinden met het gezin, de plaats waar relaties groeien en kinderen worden geboren en grootgebracht. Deze Heilige Familie draagt geen sporen van welgesteldheid, maar van marginalisatie en armoede. Ze hebben bijna geen kleren aan en zitten niet op een koninklijke troon maar achterop een jeepney (bustaxi), het meest gebruikte publieke transportmiddel voor de 20 miljoen mensen die wonen in de hoofdstad Manilla. Ze lijken op de foto’s in onze kranten van de 68 miljoen mensen die momenteel dakloos zijn vanwege de klimaatverandering, oorlog en geweld – de grootste volksverhuizing in de geschiedenis.

Een ander schokkend element voor het Filipijnse publiek is dat deze Heilige Familie niet lijkt af te stammen van Spaanse voorouders. Na 400 jaar koloniale overheersing zijn de welgestelde families die het in het land voor het zeggen hebben nog steeds degene die verbonden waren met de koloniale macht. De figuren op het kunstwerk zien er eerder uit als gewone mensen, donkergekleurd, het soort dat kartonnen muren om zich heen bouwt om zich te beschermen tegen tyfonen. Ze leven in de weggegooide verpakkingen van de producten en kleren die wij met Kerst kopen. Deze familie is een achterbuurtgezin, met weinig boven hun hoofd, weinig kleren om te dragen en weinig eten op hun Kersttafel.  

Maar het meest verrassende is de waardigheid waarmee ze naar ons kijken en zelfs zegenen. Dit minderbedeelde kind draait zich naar ons toe. De kwetsbaarheid in dit werk grijpt je bij de keel. Dit is een gezin op reis. Ze reizen in het donker, zonder enige bezittingen, als vluchtelingen die proberen te ontsnappen aan vervolging en geweld. Alles wat hun veiligheid bood hebben ze achter zich gelaten. Ze dragen hun geloof en waardigheid mee puur in wie ze zijn.

De ouders zijn monddood gemaakt zoals zoveel ouders die zich niet kunnen uitspreken om dingen te veranderen en hun kinderen een betere toekomst te geven. De jongen heeft daarentegen wel een mond. Hij kijkt niet weg zoals zijn ouders doen, maar kijkt met medeleven en ietwat uitdagend naar ons. Hij heeft een glazen pot in zijn handen. Dit is geen traditioneel religieus symbool, maar een pot die verlicht wordt door een vuurvliegje – een van de favoriete dingen van Filipijnse kinderen. Dit is de niet te stoppen hoop en verwondering die mensen levend houdt en hun kracht geeft om te blijven werken aan verandering. Zelfs in deze omstandigheden is de verwondering niet uitgedoofd, maar wordt ze veilig meegedragen in de handen van het Christuskind.

*******

Emmanuel Garibay, Tahanan (Thuis), 2005, olieverf op doek, 91 x 147 cm.

Emmanuel Garibay (1962) is een vooraanstaand kunstenaar uit de Phillippijnen die zijn werk o.a. in Europa en de VS heeft tentoongesteld. Zijn werk houdt zich bezig met de marginaliseerden in zijn land en spruit voort uit een kritische theologische benadering van macht en politiek.  In 2011 werd het boek Where God is: The Paintings of Emmanuel Garibay gepubliceed door OMSC in de VS, zodat een breder publiek kon kennisnemen van zijn werk.

Rod Pattenden is een kunsthistoricus en theoloog uit Australië. Hij schrijft over kunst en creativiteit en is dominee van Adamstown Uniting Church waar hij Adamstown Arts heeft ontwikkeld, een kunstprogramma voor de gemeenschap dat zich richt op geloof, rechtvaardigheid en creativiteit. http://www.rodpattenden.id.au

ArtWay beeldmeditatie 16 december 2018