Icoon Koptische vriendschapsicoon -BM- C.Matsinger

Koptische vriendschapsicoon

Hij moedigt me aan

door Corjan Matsinger

De eenvoud van deze vriendschapsicoon raakt me keer op keer. En ik ben niet de enige pelgrim die enthousiast is over de op hout geschilderde afbeelding. De duizenden jonge pelgrims die naar Taizé (Frankrijk) gaan kunnen er een kopie van de icoon zien hangen. Broeder Roger, de oprichter en voormalig prior van de community, was een groot liefhebber van deze Koptische icoon met zijn boodschap van vriendschap, moed en liefde.

Plaatjes zeggen vaak meer dan praatjes, ook in het geloof. Ik ben door de jaren heen gaan houden van diverse iconen, maar ook cartoons en schilderijen hangen in mijn relicollectie. De vriendschapsicoon hoort hier zeker te weten bij. Het origineel hangt in het Louvre, maar in mijn woonkamer staat een kleine replica en met enige regelmaat pak ik de icoon in mijn handen en staar een beetje mediterend naar het geschilderde tafereel.

Ga even rustig zitten en kijk mee naar deze prachtig geschilderde icoon uit waarschijnlijk de zevende eeuw. Je staart op dit moment naar de oudste overgeleverde Egyptische icoon die we kennen. Het is een pareltje, als je bedenkt dat op een paar barsten na de restaurateurs de icoon volledig in ere hebben kunnen herstellen. Je ziet twee hoofdpersonen op de afbeelding. Links zie je de heilige Menas. Op de achtergrond is zijn naam in Griekse letters neergezet. Menas heeft in zijn linkerhand een boekrol en met zijn rechterhand maakt hij een zegenend gebaar.

Het levensverhaal van Menas is verweven met diverse verhalen en legenden. De heilige leefde in Alexandrië (285-309 na Chr.). Hij werd slechts 24 jaar oud, maar werd een beroemdheid in de hitlijsten van de vroege kerk. De jonge Menas werd op veertienjarige leeftijd militair en vertrok naar Turkije. Zijn carrière in het leger ging voorspoedig, tot de jonge Menas hoorde van de christenvervolgingen door de Romeinse keizers. De soldaat besloot afstand te doen van het zwaard en een kluizenaar te worden en zich te volledig te wijden aan het gebed.

Na een kleine vijf jaar besloot Menas door een hemels visioen zijn berg te verlaten en het evangelie te verkondigen tijdens een heidens feest. Zijn preken werden hem niet in dank afgenomen, sterker nog het kostte de kersverse evangelist gelijk de kop. Zijn lichaam werd teruggebracht naar Egypte, de wonderverhalen groeiden en zijn begraafplaats groeide uit tot een populair bedevaartsoord.

Terug naar de icoon. Aan de rechterkant van de icoon zien we Jezus. Hij krijgt de titel ‘redder’ mee (soter) en draagt in zijn linkerarm in een groot boek de woorden van God. Wat mij raakt in deze afbeelding van Jezus en Menas is de intimiteit en liefde die de icoon uitstraalt. Het is voor mij een soort hemelse fotoshoot. Jezus staat naast Menas en hij slaat zijn arm om de voormalige militair. Volgens sommige icoonkenners schuift Jezus Menas zelfs naar de voorgrond! Jezus moedigt Menas aan: ‘The floor is yours Menas, doe je ding!’

Sommigen leggen een verband tussen de boekrol van Menas en de Bijbel die Jezus draagt. De zoon van God draagt het Woord, Menas een boekrol. Waar de een verantwoordelijk is voor het complete verhaal van God met mensen, daar hoeft de ander alleen maar zijn eigen ‘rol’ te vervullen. Je zou kunnen zeggen dat het leven van Menas een nieuw hoofdstuk is. Dat verhaal hoort ook bij het grote verhaal van God met de mensen. Jezus schuift Menas liefdevol naar de voorgrond, maar hij doet meer. Want door naast Menas te staan, moedigt hij ook mij liefdevol aan om een levende brief te zijn, mijn verhaal te schrijven bladzijde voor bladzijde. Want iedereen heeft een verhaal dat de moeite waard is om gelezen te worden.

*******

Overgenomen met toestemming van Lazarus.

Koptische vriendschapicoon, 7e eeuw, Egypte.

Corjan Matsinger is religieus trendwatcher bij Young & holy, jongerenwerker, theoloog, spreker, trainer en auteur. Zijn boek Het voordeel van de twijfel (2014) schreef Corjan samen met Reinier Sonneveld voor jongeren van 15 jaar en ouder over de rol die twijfel kan spelen in je geloof. 

ArtWay beeldmeditatie 9 september 2018