Ignace Schretlen: Via Crucis

Ignace Schretlen: Via Crucis

De weg naar het ziekenhuis

door Ignace Schretlen

Een foto met als titel Via Crucis (kruisweg) zonder ook maar iets wat naar de lijdensweg van Christus verwijst, vraagt om een verhaal. Dat verhaal begint meer dan een halve eeuw geleden. Toen ik 11 jaar was, schreven mijn rooms-katholieke ouders mij in als leerling bij de Nebo (Heilig Landstichting). Dit kleinseminarie van de paters Redemptoristen was een paar jaar tevoren ook opengesteld voor externe leerlingen, die zonder ambitie om priester te worden het gymnasium wilden doen. In de eerste klas gaf de docent en kunstenaar Ted Felen (1931-2016) om de week opdracht om met vetkrijtjes een kruiswegstatie te tekenen. Felen werkte in die tijd zelf ook aan een kruisweg voor de parochiekerk Maria ten Hemelopneming in Nijmegen. De lijdensweg van Christus heeft op mij van kinds af aan een onuitwisbare indruk gemaakt.

De wellicht heimelijke hoop van mijn ouders dat ik alsnog priester zou worden had een averechts effect: ik verloor tijdens de puberteit mijn geloof en binding met de kerk. De Bijbel bleef wel een bron van inspiratie voor mijn werk als (huis)arts, auteur en kunstenaar. De affiniteit met de veertien staties van de kruisweg bleef behouden. Voor mij werd de kruisweg echter een metafoor voor menselijk lijden. Net als veel kunstenaars, auteurs, dichters, musici en cineasten uit de 20e en 21e eeuw heb ik mij door dit thema laten inspireren. In de periode van 1999 tot 2008 heb ik een aantal kruiswegen gemaakt. Overigens verwijs ik slechts in één kruisweg (2002) direct naar het oorspronkelijke lijdensverhaal (zie hierboven).

Hoe uiteenlopend mijn kruiswegen ook zijn, toch blijkt achteraf sprake van een rode lijn. De eerste twee kruiswegen – Blessure (1999) en Gezichten van ziekte (2000) – zoomen letterlijk en figuurlijk in op de zieke medemens. In de periode van 2002 tot 2005 dragen de kruiswegen een sterk emotioneel karakter, resulterend in een aantal fotoprints van mijn eigen zoon Cédric op kleuterleeftijd, die met spijkertjes en zwarte en witte acrylverf zijn bewerkt. Daarna richt ik mijn blik zich op de wereld om mij heen: ik fotografeer bloemen en planten na hun bloeiperiode en signalen van verloedering in steden en dorpen. Het is alsof je eerst op het thema afloopt, het vervolgens in je opneemt en er dan weer afstand van neemt.

In 2017 komt bij een foto plots de titel Via Crucis in mij op. Op een herfstavond wandel ik over het voormalige landgoed Heijendaal in Nijmegen. Links (foto bovenaan) zien wij nog een deel van Huize Heijendaal. Op dit inmiddels volgebouwde terrein bevinden zich het Radboud Universitair Medisch Centrum (rechts) en de Radboud Universiteit. De gefotografeerde weg leidt naar de hoofdingang van het ziekenhuis. Wie hier komt heeft direct of indirect met lijden van mensen te maken. Van dat lijden is echter niets te zien. In 2015 vroeg ik in een artikel voor Medisch Contact meer aandacht voor het lijden van patiënten. Ik gaf met een voorbeeld aan dat in de medische branche op het woord ‘lijden’ een taboe lijkt te liggen. Lijden moet eigenlijk – zoals op de foto – buiten beeld blijven.

In Via Crucis worden alle staties in één beeld verenigd. Ofschoon op de foto geen mens te zien is, ligt hierin toch één leven besloten: dat van mijzelf. Als kind speelde ik op het plantsoen voor Huize Heijendaal. Op de middelbare school studeerde ik ’s zondags vaak bij mijn vader (hoogleraar kindergeneeskunde) op zijn grote studeerkamer in het ziekenhuis. Linksachter Huize Heijendaal bevindt zich het gebouw waar ik geneeskunde studeerde en later gastdocent was op het gebied van geneeskunde en filosofie. Op verschillende plaatsen op dit terrein exposeerde ik als beeldend kunstenaar. En wanneer ik nu de gefotografeerde weg loop richting hoofdingang van het ziekenhuis is het meestal als patiënt.   

Het zal vermoedelijk voor de laatste keer zijn dat ik de kruisweg heb verbeeld. Wat begon met de zieke mens eindigt met de weg naar een ziekenhuis. Deze weg is niet zonder hoop. Boven een van de drie lantaarns lijkt de hemel – via het zonlicht dat wordt weerspiegeld door de volle maan – contact te zoeken met de aarde: in het donker is sprake van een lichtpunt. De kruisweg kan ook troost en hoop bieden.

*******

Ignace Schretlen: Via Crucis, 2017, glicée, 50 x 50 cm, oplage: 3.

Ignace Schretlen (1952) is beeldend kunstenaar en arts-auteur. Hij publiceerde meer dan vijftien boeken en honderden artikelen. Zijn werk en projecten werden op meer dan honderd locaties, waaronder musea, tentoongesteld. Voor zijn culturele verdiensten werd hij benoemd tot Ridder in de Orde van Oranje-Nassau. Zijn vele malen herdrukte boek Anatomie van het gevoel, dagboek van een co-assistent – gepubliceerd onder het pseudoniem Alexander van Es – werd als bestverkochte literaire debuut bekroond met het Gouden Ezelsoor en geldt in de medische branche als een klassieker. In 2014 stelde hij als gastconservator bij het Museum voor Religieuze Kunst te Uden de expositie ‘Weg van de passie’ samen. 

ArtWay beeldmeditatie 18 maart 2018