Hertog, Piet den - BM - Wim Eikelboom

Piet den Hertog: Als broeders samenwonen

Gescheiden werkelijkheden

door Wim Eikelboom

Twee mannen in het zwart turen peinzend naar een groen landschap. Met dit schilderij met Edward-Hopper-allure geeft schilder Piet den Hertog een kijkje in zijn eigen reformatorische levensvisie en confronteert hij de kijker met religieuze vervreemding.

Predikanten en ouderlingen in de reformatorische kerken in ons land worden geacht bij elk publiek optreden in het zwart gekleed te gaan. Zwarte jassen, zwarte hoeden en zwarte pakken zijn als het ware het uniform van de geestelijke leiders in deze kring. Wie Knielen op een bed violen heeft gelezen of gezien krijgt een indruk hoe dat in praktijk werkt. Twee van zulke voorgangers sieren dit schilderij, anoniem en elk in eigen gedachten verzonken. Onderling contact lijkt te ontbreken. Het oogt als een pauzemomentje bij een zware kerkelijke vergadering.

De titel verwijst naar Psalm 133 in de oude berijming: ‘Ai ziet, hoe goed, hoe lief'lijk is 't, dat zonen. Van 't zelfde huis, als broeders, samenwonen, Daar 't liefdevuur niet wordt verdoofd.’ Bij deze broeders van hetzelfde huis is er weinig liefdevuur te bespeuren.

Toen ik dit schilderij voor het eerst zag, was het een innerlijke ontmoeting met mijn eigen levensgeschiedenis. Opgegroeid in een bevindelijk-gereformeerd milieu, draaide alles om de goddelijke boodschap van mannen in dit type kledingstijl, inclusief hoeden. Gaandeweg groeide ik weg van het reformatorisch denken. Mijn geloof voelt zich tegenwoordig meer thuis in het groene landschap op de achtergrond van dit werk dan in de stenen werkelijkheid op de voorgrond van dit schilderij.

De voorgrond toont een mozaïek in een strak belijnd ritme. Het symboliseert in mijn ogen de theologische bodem waarop beide mannenbroeders staan. En dat is een theologie waarin geen ruimte is voor eigen inkleuring of vormgeving. De kaders liggen vast. Al eeuwenlang. Vast in vorm (bijvoorbeeld: het zingen van enkel de psalmberijming van 1773) en inhoud (bijvoorbeeld: de Statenvertaling geldt van kaft tot kaft als letterlijke waarheid, evenals de belijdenisgeschriften). Dit leidt tot een zekere religieuze hardheid die te zien is op de voorgrond van dit schilderij.

De betonmuur – waarin je ook een kerkmuur kunt zien - maakt scheiding met een andere werkelijkheid: die van de weelderige natuur en het ruime hemelrond. Het is Gods schepping waarin andere waarden de boventoon voeren. Namelijk die van creativiteit, veelkleurigheid, meerstemmigheid en seizoensgebonden beleving.

Beide heren voelen geen verbondenheid met die werkelijkheid. Dat is de religieuze vervreemding die ik in dit werk ontwaar. God leert zich kennen in het boek van de natuur, zegt de Nederlandse geloofsbelijdenis. Maar om zalig te worden, heb je aan de natuur niet genoeg, onderstreept diezelfde geloofsbelijdenis. Beide mannenbroeders hoor ik in gedachten die laatste zin nazeggen.

*******

Piet den Hertog: Als broeders samenwonen, 2016, olieverf op paneel, 56 x 40 cm.

Piet den Hertog (1955, Reeuwijk) woont in Grafhorst. Hij volgde na de lerarenopleiding tekenen en handvaardigheid de eerstegraads opleiding tekenen en kunstgeschiedenis aan de Academie voor Beeldende Vorming te Amsterdam. Van oudgereformeerd huize, staat hij nog altijd in de reformatorische traditie. Zijn schilderstijlen zijn zeer uiteenlopend: van (half)abstract tot zeer realistisch. Zie: http://pietdenhertog.nl.

Wim Eikelboom (1968) is journalist, kunstliefhebber en voorzitter van ArtWay. In het dagelijks leven is hij werkzaam als zendercoördinator bij NPO Radio 1. Hij geniet van kunst waarin de bezieling van de maker te proeven is. Hij onderschrijft van harte de woorden van Willem Jan Otten dat in ieder kunstwerk de ziel van de maker resoneert en ‘tevens ook de ziel van degene die ervan houdt’.

ArtWay beeldmeditatie 11 februari 2018