Cave, Nick - BM - Wilma Wagenaar

Nick Cave: Until

Is er racisme in de hemel?

door Wilma Wagenaar

Overweldigend, dat is de eerste indruk van de installatie van Nick Cave in het complex van het Mass MoCA in Arkansas. Je kijkt je ogen uit. Overal schitteren kleuren, hangen glimmertjes en kristallen, staan beeldjes van dieren en vogeltjes, ontwaar je kunstbloemen. Dan een zaalvullend textielkunstwerk met een smiley, een regenboog en een peace-teken, vervolgens een hal volgehangen met reflecterende mobiles. Biddend opgeheven handen ergens, goudkleurig. Een andere hand, zwart en omringd door een krans van bloemen, wijst hemelwaarts. Bovenin tegen het plafond een kopie van de Britse kroon. Op diverse plekken steken hoorns van ouderwetse grammofoontoestellen uit het struweel. Een soort kitscherige uitvoering van het paradijs, zo komt dit alles bij elkaar op de argeloze kijker over.

Maar dit werk wil de argeloze kijker inleiden in de kennis van goed en kwaad… Uitgangspunt voor dit kunstwerk, UNTIL genaamd, is de vraag: is er racisme in de hemel? De titel UNTIL komt uit de Amerikaanse rechtspraak: iemand is schuldig totdat het tegendeel is bewezen. De installatie wil de kijker stil laten staan bij de nog steeds doorsmeulende rassenongelijkheid, bij de noodzaak van de Black Lives Matter beweging, bij de misstanden die er bewust en onbewust nog leven in deze wereld die geschapen en bedoeld was als een paradijs.

Als je dit eenmaal weet, ervaar je overal in de installatie een grimmige ondertoon: in de mobiles zitten pistolen verwerkt en de ondergrond van de vrolijke smiley en het peace-teken is een legergroen camouflagepatroon. De biddende handen strekken zich uit naar een pistool. Is de hemelwaarts wijzende zwarte hand geen waarschuwing, geen aankondiging van een komend oordeel?

Her en der staan tuinornamenten verborgen, die een zwarte bediende uitbeelden met zijn arm omhoog. Sowieso al een verwijzing naar racisme en slavernij, want wie wil er nou zo’n beeld in zijn tuin? Zoals buitenlanders zich verbazen over onze ‘blackface’ Zwarte Piet, verbaasde ik me over het feit dat er dit soort beelden bestaan, en dat mensen die nog in hun tuin blijken te zetten ook!

Over deze tuinbeelden doen verschillende verhalen de ronde, allemaal niet bewezen overigens. Het ene verhaal zegt dat er een zwarte bediende doodvroor tijdens het wachten op George Washington, met zijn lantaarn in zijn omhoog gestrekte arm. Het andere verhaal zegt dat deze beelden een signaal waren voor de Underground Railroad, de vluchtroute voor zwarte slaven, dat hier een ‘safe house’ was.

De bezoeker verlaat de expositie met een hoofd vol onbeantwoorde vragen:

• Ben ik mij bewust van de tegenstellingen in onze maatschappij of leef ik in een kunstmatig paradijs?
• De tentoonstelling bevat een aantal toespelingen op een hogere werkelijkheid, maar wat verwacht Cave hiervan? Wat bedoelt Cave met ‘de hemel’ in zijn vraagstelling?
• Is er ontsnapping mogelijk uit deze plastic kitschwereld vol verborgen onrecht en onderhuids geweld, naar een echte wereld van liefde en vrede, kleur, beweging en sprankelend leven? Een echte hemel?
• En heb ik voor mijzelf een antwoord op de essentiële kwesties die hij hier aan de orde stelt?

*******

Nick Cave: UNTIL is te zien tot september 2017 in Mass MoCA, 1040 MASS MoCA WAY, North Adams, MA 01247. Na september 2017 is de installatie te zien in Carriageworks in Sydney en Crystal Bridges Museum of American Art in Bentonville, Arkansas, naast Mass MoCA de mede-opdrachtgevers voor de installatie. Foto’s: MASS MoCA/Kunstenaar

Nick Cave (1959) is een Amerikaanse textielkunstenaar, danser en performancekunstenaar.  Hij woont in Chicago en is directeur van de modeopleiding aan de School of the Art Institute of Chicago. Hij werd internationaal bekend met zijn soundsuits. In een soundsuit ben je als persoon gestript van elke identiteit en is discriminatie van geslacht, geaardheid en ras niet langer mogelijk. Zijn eerste soundsuit maakte hij in 1992 in antwoord op wat er gebeurde met Rodney King in Los Angeles. 25 jaar later, in de tijd van smartphones en sociale media, worden we continu geconfronteerd met politiegeweld, wapenbeleid, discriminatie en racisme en staan deze issues wereldwijd ter discussie. Cave treedt regelmatig zelf op in zijn textielsculpturen, dansend voor het publiek of de camera, waarbij ze fungeren als kunstwerk, kostuum en muziekinstrument met een maatschappijkritische ondertoon. https://art21.org/artist/nick-cave/

Wilma Wagenaar is beeldend kunstenaar en bestuurslid van het Platform Kerk en Kunst. www.wilmawagenaar.nl

ArtWay beeldmeditatie 11 juni 2017