Bogside Artists - BM - Adrienne Chaplin

De Bogside Artists: The People’s Gallery

Kunst, conflict en herdenken

door Adrienne Dengerink Chaplin

Hoewel de muurschilderkunst in Noord-Ierland snel verandert, was zij in het verleden diep ingebed in de verdeeldheid in de Noord-Ierse cultuur. Dat betekent dat muurschilderingen werden gemaakt door de katholieken/nationalisten/republikeinen enerzijds en de protestanten/unionisten/loyalisten anderzijds. Ze benadrukten de identiteit van deze gemeenschappen en markeerden hun territoriale grenzen. Ze behoorden tot ‘deze kant’ of ‘die kant’.

Maar er waren uitzonderingen. Een voorbeeld daarvan is een serie van twaalf muurschilderingen die The People’s Gallery heet. De eerste van deze schilderingen was zelfs voor het eind van de ‘Troubles’ geschilderd, het gewelddadige 35-jarige conflict dat begon op 5 oktober 1968 met een nonsektarische burgerrechtenmars in Derry/Londonderry en op 10 april 1998 afsloot met de Good Friday Peace Agreement in Belfast.

The People’s Gallery bevindt zich in Rossville Street in de Bogsidewijk van Derry/Londonderry, een arme en verwaarloosde katholieke buurt die lange tijd leed onder de discriminatie tegen katholieken op het gebied van huisvesting, stemrecht en banen. Deze muurschilderingen werden tussen 1994 en 2006 geschilderd door drie lokale kunstenaars – William Kelly, zijn broer Tom Kelly en Kevin Hasson – die zich de Bogside Artists noemen. William stierf in januari 2017. Ze groeiden alle drie tijdens de Troubles in deze wijk op. Ieder van hen verloor familie en vrienden.  

De muurschilderingen beelden sleutelmomenten in de Troubles af. Hoewel ze politiek van aard zijn in de zin dat zij politieke gebeurtenissen weergeven, ondersteunen of promoten ze niet een bepaalde politieke of paramilitaire agenda. De schilderingen bevatten geen slogans, symbolen of andere verwijzingen naar de nationalistische of Ierse geschiedenis, identiteit of mythologie. De kunstenaars verwerpen juist het simplistische dualistische model waarmee de Noord-Ierse muurschilderkunst gewoonlijk wordt geassocieerd en ze verzetten zich tegen het gif van deze manier van denken.

Als een herdenkingswerk dat uit de wijk afkomstig en in de wijk aanwezig is, bieden de schilderingen een natuurlijk aanknopingspunt voor gesprek om pijnlijke herinneringen te verwerken. Dit is vooral belangrijk omdat, anders dan in Zuid-Afrika, in Noord-Ierland nooit waarheidsvinding en een verzoeningsproces hebben plaatsgevonden. Momenteel willen veel politici Noord-Ierland op de kaart zetten als een veilige en inclusieve maatschappij, die economisch levensvatbaar is en vooruitkijkt. Voor hen zijn de schilderingen ongewenste herinneringen aan een verleden, waarin ze zelf geen goede rol hebben gespeeld. Ze zetten de inwoners onder druk om een streep onder het verleden te zetten en verder te gaan. In dit klimaat wordt veel slachtoffers niet alleen geen recht gedaan, maar ook geen stem of middel geboden om het traumatische verleden op een betekenisvolle manier te gedenken. Voor hen vormt The People’s Gallery een onmisbare publieke klaagzang over pijnlijke incidenten, een middel om aan genezing te werken.

Annette

De schildering Annette bijvoorbeeld, met de ondertitel Death of Innocence, markeert de dood van een veertienjarig meisje dat door een Britse kogel, afgevuurd vanaf de muur van de stad, werd gedood op weg van huis naar school. Ze was een nichtje van Kevon Hasson en het honderdste slachtoffer van de Troubles en op dat moment ook het eerste meisje. De schildering ligt maar een paar honderd meter af van de plek waar ze stierf.

The Runner

De muurschildering The Runner geeft drie andere kinderen weer – alle drie 15 jaar oud – die ook in de Bogside gedood werden, ieder onder andere omstandigheden. Een van hen stierf door een benzinebom die te vroeg afging toen hij die wilde gooien naar een Britse militair. Een andere jongen vond de dood door een bom van de IRA, toen hij naar een Oranjemars stond te kijken. En de derde, een neef en vriend van Tom Kelly, werd net als Annette gedood door een kogel afgeschoten vanaf de muur rond de stad.

Bloody Sunday

Bloody Sunday gedenkt dat veertien ongewapende burgerrechtendemonstranten werden doodgeschoten op zondag 30 januari 1972. De muur waarop de schildering is afgebeeld, bevat nog steeds de kogelgaten van de kogels die op die dag werden afgevuurd.

The Rioter met de Peace Mural op de achtergrond

Als je voor The Rioter staat, kun je in de verte de Peace Mural zien met een heel andere uitstraling. Door de eenvoudige compositie en de felle kleuren biedt deze muurschildering hoop op genezing en herstel. The People’s Gallery laat zien hoe kunst kan voorzien in een veilige plaats om het verleden te herdenken in een maatschappij die officieel een vredesovereenkomst heeft gesloten, maar de wonden van het conflict nog lang niet achter zich heeft gelaten.

*******

Over de in Engeland rondreizende tentoonstelling over de muurschilderingen van de Bogside artists, zie http://www.coventrycathedral.org.uk/wpsite/blog/2017/05/14/art-conflict-and-remembering-the-murals-of-the-bogside-artists/ en  https://bogsideartists.wixsite.com/travellingexhibition.

Adrienne Dengerink Chaplin doceert religie, filosofie en kunst aan King’s College London. Ze groeide op in Nederland en was professor aan het Institute for Christian Studies in Toronto. Ze woont nu in Cambridge, Engeland.

ArtWay beeldmeditatie 28 januari 2018