Claerhout, Frans - BM - Victoria Jones

Frans Claerhout: Jongen en kar

De zon vangen

door Victoria Emily Jones

Pater Frans Claerhout (1919-2006) was een Belgische katholieke missionaris in Zuid-Afrika en een autodidactisch kunstenaar, wiens schilderijen het werk van de kerk ondersteunden in en rond de sloppenwijken van Bloemfontein en Thaba 'Nchu. Voor hem waren zijn schilderijen onlosmakelijk verbonden met zijn missie, want via zijn werk zocht hij, zo zei hij, vreugde en schoonheid te communiceren. Hij schilderde veel alledaagse taferelen: boeren die graan oogsten, vrouwen die water of bloemen dragen, spelende kinderen, ezels, kippen, geliefden. Soms maakte hij bijbelse voorstellingen zoals de Aankondiging, de Vlucht naar Egypte, de Verloochening door Petrus, of de Goede Herder.

Claerhout had naar zijn eigen mening een dubbele roeping. In een interview met Esté de Klerk in 1999 zei hij: ‘Ik ben priester, maar ook kunstenaar en ik heb deze twee altijd gecombineerd. Ik ben een en dezelfde, vader Claerhout, priester en schilder. Niet twee kanten van een stuk brood, maar het hele stuk.’ Hij beschouwde de twee dus als volledig geïntegreerd. Hij kon zijn priestertaken niet een gedeelte van de dag aan de kant zetten om zich op zijn kunst te concentreren of andersom, omdat ze hetzelfde waren. In beide rollen verkondigde hij het evangelie.

Met het geld dat Claerhout verdiende aan de verkoop van zijn schilderijen, financierde hij de bouw van twintig kerken en een aantal huizen voor gezinnen plus acht voertuigen voor het vervoer van schoolkinderen, zieken en ouderen. Hij zag zichzelf graag als ‘broodwinnaar voor de kerk’.

Een terugkerend thema in zijn werk is wat hij de ‘zonnevanger’ noemde: iemand die de zon in zijn of haar armen wiegt of draagt in de hand of op een karretje. Claerhout gebruikte de uitdrukking ‘de zon vangen’ vaak in zijn onderwijs en poëzie als verwijzing naar het bezitten van vreugde, warmte en licht in Christus.

Zonnebloemen komen ook veelvuldig in zijn oeuvre voor, als voortzetting van de zonnesymboliek. Zo ook op dit schilderij met een man die zonnebloemen oftewel warmte en vreugde oogst:

Het beeld van de zonnevanger geeft zo goed het levensmotto van Claerhout weer dat het de titel werd van een boek over zijn kunst, gepubliceerd door Tafelberg in Cape Town in 1983. Het inspireerde ook Hans Roosenschoon tot een orkestrale suite (beluister hier een fragment).

Ook in zijn gedichten schreef Claerhout hierover:

Ik zal vreugde vinden.
Ik zal de zon vangen.
Ik zal gapen naar het maanlicht –
de nacht zal voorbijgaan.
De gier zal ik uitspuwen.
Afrika is meer
dan bloesem en vogels,
leeuwen en gieren.
De mens heeft zon nodig,
warmte.
Ik zal jouw zon zijn.
Ik vrees de dood niet meer.

‘Ik zal jouw zon zijn,’ zegt Jezus in Claerhouts woorden, die doen denken aan wat Jezus zegt in Johannes 8:12: ‘Ik ben het licht voor de wereld. Wie mij volgt loopt nooit meer in de duisternis, maar heeft licht dat leven geeft.’ Of aan wat God tot Israël zegt in Jesaja 60:19-20: ‘Overdag is het licht van de zon niet meer nodig, de glans van de maan hoeft je niet te verlichten, want de Heer zal je voor altijd licht geven en je God zal voor je schitteren. Je zon zal niet meer ondergaan, je maan niet meer verbleken, want de Heer zal je voor altijd licht geven. De dagen van je rouw zijn voorbij.’

Claerhouts missie – in kunst, poëzie, prediking en dienstbetoon – was de mensen te wijzen op de zon en de Zoon, zodat zij hem konden vangen en met zich meedragen waarheen zij ook gingen.

*******

1. Frans Claerhout: Jongen en Kar. Olieverf op doek op hout, 37 × 45 cm.

2. Frans Claerhout: De Zonvanger. Sculptuur in brons.

3. Frans Claerhout: Vrouw met zon. Mixed media op papier, 60 × 42 cm.

4. Frans Claerhout: Man met zonnebloemen. Olieverf op hout, 49 × 59 cm.

Frans Claerhout (1919-2006) was een Belgische kunstschilder en pater oblaat. Hij is vooral gekend van zijn door Afrika geïnspireerde kunstwerken. In 1946 werd hij missionaris en na een taalbad werd hij eerst in de Oranje Vrijstaat geïnstalleerd om daarna actief te zijn bij de Bantoes te Basutoland in Zuid-Afrika. In 1957 keerde hij enige tijd terug naar België om zijn werken tentoon te stellen in enkele musea. Later experimenteerde hij binnen de beeldende kunst met klei en houtsnijden. Hij stelde op meerdere plaatsen tentoon onder andere in Zuid-Afrika (1961), België (1957), Canada, Duitsland, Amerika en het Verenigd Koninkrijk (https://nl.wikipedia.org/wiki/Frans_Claerhout).

Victoria Emily Jones woont in Baltimore in de V.S., waar ze werkt als redacteur en blogt op http://artandtheology.org/. Ze studeerde journalistiek, Engelse literatuur en muziek en onderzoekt momenteel hoe kunst kan bijdragen aan een nieuwe theologische omgang met de Bijbel. Ze is bezig een online galerie met oude en nieuwe werken bij specifieke bijbelteksten te ontwikkelen.

Deze meditatie is voor het eerst gepubliceerd op https://artandtheology.org/2016/04/19/catching-the-sun-with-frans-claerhout/#more-1189.

ArtWay beeldmeditatie 12 juni 2016