Goede Vrijdag - De Gekruisigde van L. Schelfhout

Lodewijk Schelfhout: De Gekruisigde

Een gelaat vol mededogen en liefdevolle aandacht

door Wietske Tinga

Deze ets is een soort drieluik. Centraal staat de figuur van de gekruisigde Christus. Ik word getroffen door die blik vol mededogen. Zelf door het lijden heengegaan richt hij zich op mij, op ons, met liefdevolle aandacht. Zoals zijn hele leven in het teken stond van dit mededogen, zo blijft hij dit ook in zijn sterven uitstralen. Er gaat een enorme troost van uit. Dit sterven, de dood, het is niet het laatste, maar een doorgang naar toekomst.

Daaraan geven ook de voorstellingen links en rechts van de Christus blijk. Aan weerszijden van Christus zien we een doorkijkje naar... ja, naar wat eigenlijk? Zijn het verwijzingen naar de toekomst, of worden verleden en toekomst met elkaar verbonden?

Het meer aan de linkerkant doet me denken aan de verhalen over de leerlingen van Jezus. Hoe ze door Jezus werden geroepen en gezien. In die zin doet dit meer denken aan de geschiedenis die Jezus met mensen is gegaan. Maar tegelijkertijd is het een meer als uit een visioen, als uit een toekomstdroom: de bedreigende golven zijn tot bedaren gekomen, de opvarenden in het bootje hoeven niet meer te sloven voor hun dagelijks brood of te hozen om het hoofd boven water te houden.

Aan de rechterkant zien we een stad. Het beeld doet mij denken aan het Nieuwe Jeruzalem, in de Bijbel het symbool van de beloofde nieuwe hemel en nieuwe aarde, het goede leven, harmonie van schepping en schepselen. Nieuwe toekomstmogelijkheden. Geen ‘stil maar, wacht maar, alles wordt nieuw’, want het lijden wordt niet ontkend of gebagatelliseerd. Maar door de dood en het donker heen is het nieuwe leven mogelijk.

*******

Lodewijk Schelfhout, Le Christ, 1913, droge naald (tweede staat bewerkt met ‘Le Lac’ en ‘Evolution’), 24.2 x 16 cm, oplage 24 exemplaren. Particuliere collectie.

Lodewijk Schelfhout (Den Haag 1881– Amstelveen 1943) was een veelzijdig kunstenaar. Als kwalificaties bij het Rijksinstituut voor Kunsthistorische documentatie worden vermeld: keramist, edelsmid, graficus, grafisch ontwerper, meubelontwerper, glasschilder, monumentaal kunstenaar, wandschilder, schilder, tekenaar, vervaardiger van mozaïek en kunsthandelaar. Van al deze creatieve gaven kennen wij hem vooral als kunstschilder, etser en maker van houtgravures. Schelfhout ging in 1903 naar Parijs. Hij zou er tien jaar blijven. Eerst als eenzame en arme Nederlandse kunstenaar. Later sloten ook andere Nederlanders zich bij hem aan zoals Mommie Schwartz, Else Berg en Leo Gestel en ging het hem financieel wat beter. Tijdens zijn Parijse periode heeft hij kennis gemaakt met grote kunstenaars zoals Henri le Fauconnier. Bij hem maakte Schelfhout kennis met het kubisme dat hij vervolgens in Nederland introduceerde. Hij was bevriend met Nederlandse tijdgenoten zoals Jan Toorop, Piet Mondriaan, Bernard Essers en Jan Sluijters. Jan Toorop was zo onder de indruk van het werk van Lodewijk Schelfhout dat hij regelmatig werk van hem kocht. Onder invloed van zijn rooms-katholieke vrouw ging Lodewijk Schelfhout zich later steeds meer toeleggen op religieuze kunst.

Literatuur:
*Jan Poortenaar: Etskunst: techniek en geschiedenis van de etskunst, Naarden, In den Toren, 1933, 216 p.
* Gerard Sluyter: De moderne grafiek in Nederland en Vlaanderen, met technische inleiding van Erich Wichman en een artikel over droge-naaldkunst van Lodewijk Schelfhout, Amsterdam, Nederlandsche Uitgevers Maatschap, 1928.
* Jan van Adrichem, Andreas Schelfhout en Denise Willemstein: Lodewijk Schelfhout en tijdgenoten: de komst van het kubisme in Nederland. Catalogus van de tentoonstelling in het Oude kerkje van Kortenhoef van 29 mei t/m 10 juni 2006, Stichting Kunst aan de Dijk, 2006, 53 p.

Wietske Tinga studeerde biologie en theologie aan de Rijksuniversiteit te Groningen. De kerkelijke opleiding voltooide zij aan het Remonstrants Seminarie in Leiden. Als Remonstrants predikant stond zij in de Remonstrantse Gemeenten van Groningen en Leeuwarden. Als emerita is zij nog steeds actief als gastvoorganger in verschillende gemeenten. Gedurende ruim 25 jaar was zij ook werkzaam in het onderwijs. Zij heeft een – bescheiden – kunstverzameling, waaronder werk op papier van de Friese kunstenaar Pier Feddema. Onlangs trad zij toe tot het bestuur van de Pier Feddema Stichting, die het werk van deze Friese kunstenaar bewaart, beheert en onder de aandacht brengt.

De toelichting op de kunstenaar werd geschreven door Johan H. Veenhuis, die pastoraat studeerde aan het Evangelisch Luthers Seminarium (UvA). Hij was o.a. bestuurslid van de Stichting Kerkelijk Kunstbezit Nederland (SKKN) en de Raad voor Contact en Overleg Betreffende de Bijbel (RCOB). Hij was werkzaam in het onderzoek en beleid van het vakgebied bosbouw en landschapsbouw. Hij verzamelt kunst van de 19de en begin 20ste eeuw.

ArtWay beeldmeditatie 20 maart 2016