Kunstenaars

Henderickx, Sjef - BM - Rob den Boer

Sjef Henderickx: ’t Lam

Historische brokstukken krijgen een nieuw leven

door Rob den Boer

De Sint-Janskerk in Schiedam is een grote hallenkerk uit de 14e eeuw zonder zijbeuken of tussenmuren, met relatief smalle pilaren. Wie binnenstapt is meteen in de kerk. Het is gotiek op haar hoogtepunt, met hoge ramen waardoor het gebouw licht en transparant is, zeker als de zon schijnt. In het koor is het donkerder vanwege de rijk gekleurde voorstellingen in glas in lood. De kerk wordt tegenwoordig verhuurd voor evenementen en de Protestantse Kerk is een van de huurders tijdens de eredienst op zondag. De oude herenbanken en de preekstoel zijn er nog wel, maar worden niet meer gebruikt. Ze zijn vervangen door een halfronde opstelling met stoelen en een katheder van moderne snit, maar toch passend binnen het geheel.        

In de hoek voorbij het orgel staat een beeld van Sjef Henderickx, 't Lam, dat is opgebouwd uit brokstukken van beelden en altaren die tijdens de beeldenstorm werden vernield. Vanuit een stalen ronde schaal rijzen 1000 brokstukken van groot naar steeds kleiner op langs vier meter hoge ‘stammen’, met een natuurlijk ogende verspringing van dikker naar dunner. Door de kromming van de ‘takken’ waaraan de brokstukken zijn bevestigd, ontstaat een zekere beweging. In de top komen de brokstukken samen in de vorm van een lam, met een lijdende uitdrukking op zijn snoet en de oren gespitst. Je zou het beeld kunnen zien als een bron des levens, waaruit takken richting de hemel groeien met bovenaan Jezus als koning over de aarde. Door het gebruik van oorspronkelijke brokstukken uit de kerk lijkt het beeld een natuurlijk onderdeel van het gebouw. 

Vrouwe Aleida, die na de dood van haar man en haar broer regentes van Henegouwen en van Holland werd, waaronder een stuk grond met de nederzetting Nuwer Scie, kreeg op 5 december 1262 van bisschop Hendrik van Vianden van het bisdom Utrecht toestemming om een kerk te bouwen. Toen zij de nederzetting in 1275 stadsrechten gaf, was Schiedam geboren. In 1335 werd op dezelfde plek met de bouw van een grotere kerk begonnen, gewijd aan Johannes de Doper, die in 1425 gereed was. Na een grote stadsbrand drie jaar later, werd de kerk hersteld en tevens verder vergroot. In 1500 kreeg de Grote of Sint-Janskerk haar huidige vorm, een driebeukige hallenkerk met een 46 meter hoge toren. 

Tijdens de beeldenstorm in 1572 werd in de Sint-Janskerk een enorme ravage aangericht. De brokstukken werden pas in 1947 tijdens een restauratie ontdekt onder de kerkvloer en opgeslagen op de zolder van het Stedelijk Museum Schiedam. Tijdens de herinrichting van de kerk voor multifunctioneel gebruik in 2009 vroeg men zich af of dat puin nog bewaard moest blijven. Gelukkig zag de Schiedamse kunstenaar en amateurarcheoloog Sjef Henderickx er mogelijkheden in voor een beeld. Als thema nam hij Het Lam, want dat staat volgens Henderickx symbool voor verzoening: wat eens werd verwoest, keert in een nieuwe creatie terug. 

Het Lam Gods is ook terug te vinden in vijf gebrandschilderde ramen van Marius Richters, die in 1948 zijn aangebracht. Ze zijn gegroepeerd om Christus als het Lam Gods, links en rechts geflankeerd door de vier evangelisten en Mozes en Elia (links) en Jesaja en Jeremia (rechts). Boven het Lam is Johannes de Doper afgebeeld.

Jezus werd door Johannes de Doper ‘Het lam van God, dat de zonde van de wereld wegneemt’ genoemd (Johannes 1:29). Zijn Joodse toehoorders dachten waarschijnlijk meteen aan het doden van het Pesachlam ten tijde van de bevrijding van de Israëlieten uit de slavernij in Egypte. Het bloed moesten ze vervolgens aanbrengen op de deurstijlen, zodat de engel des doods huizen met dat 'merkteken' zou overslaan (Exodus 12:11-13), in feite een vooruitwijzing naar de verzoening in Christus aan het kruis.

Het offeren van lammeren speelde destijds een zeer belangrijke rol in het Joodse religieuze leven. Op het moment dat Jezus aan het kruis stierf, werd normaal gesproken het avondoffer gebracht. 1 Petrus 1:18-21 zegt het zo: ‘U weet immers dat u niet met zoiets vergankelijks als zilver of goud bent vrijgekocht uit het zinloze leven dat u van uw voorouders had geërfd, maar met kostbaar bloed, van een lam zonder smet of gebrek, van Christus.’ 

*******

Sjef Henderickx: 't Lam, steen. Foto's: Rob den Boer.

Sjef Henderickx (Schiedam, 1944) is van jongs af aan een verzamelaar. Zijn atelier ligt vol met de meest uiteenlopende voorwerpen, van afgedankte gebruiksvoorwerpen tot kitscherige beeldjes en ornamenten en dingen die hij in de natuur vindt. Door het verzamelen ontstond bij hem interesse voor archeologie, in feite het verzamelen van sporen om een historisch gegeven te kunnen reconstrueren, waarvoor hij al tientallen jaren veldwerk doet. 

Het verzamelen is voor Henderickx een bron van inspiratie om tot nieuw werk te komen in de meest uiteenlopende media, zoals tekeningen, schilderijen, beelden, assemblages en installaties. Dat doet hij door voorwerpen in samenhang met de andere spullen in zijn atelier te bekijken, ze te ontdoen van hun functie, ze af te slijpen of te omhullen met papier maché, waardoor hij nieuwe betekenissen en associaties ontdekt, vol verwijzingen naar de klassieke mythologie, filosofie en alchemie. Dat is vaak een proces van jaren, waarin de voorwerpen onderdeel worden van een totaal nieuwe universele wereld, waarin tijd niet belangrijk is en waarvan de kijker in feite onderdeel wordt. 

Sjef Henderickx won in 1979 de Koninklijke Subsidie voor de Vrije Schilderkunst en had talloze exposities, ondermeer in galeries in Nederland, België en Duitsland, maar ook in Pulchri Studio in Den Haag en het Stedelijk Museum Schiedam. Van 1979 tot 2008 was hij docent Beeldende Kunst aan de Koninklijke Academie van Beeldende Kunsten in Den Haag. Meer informatie: http://sjefhenderickx.nl.

Rob den Boer (Utrecht, 1968) bouwde na zijn studie Beeldende Kunst en Vormgeving aan de Hogeschool voor de Kunsten Utrecht een veelzijdige beroepspraktijk op als beeldend kunstenaar. Hij maakte series etsen, litho's en houtskooltekeningen. Later begon hij ook pasteltekeningen te maken, waarin hij voor het eerst sinds jaren kleur gebruikte. Als thema koos hij vaak gedichten waaronder 'Meeresstille' van Goethe. Rob den Boer exposeert zijn werk regelmatig in Nederland, Duitsland en andere landen. Zijn werk bevindt zich in particuliere collecties in Nederland, België, Duitsland, Oostenrijk, Tsjechië, Bermuda en de Verenigde Staten. Hij woont in Culemborg en is lid van Maatschappij Arti & Amicitiae in Amsterdam. Verder is hij belijdend lid van de Protestantse Kerk in Nederland. Voor meer, zie http://www.robdenboer.nl. 

Bronnen:

http://www.rotterdamportinfo.com/columns/signaal-van-beschaving-j167;

http://www.rijnmond.nl/nieuws/23-02-2010/koningin-heropent-kerk-schiedam;

http://www.werenfried.nl/kerk/kunst-en-de-kerk-4/;

http://groteofsintjanskerkschiedam.nl;

http://www.ontdekschiedam.nu/historie/aleida;

http://www.orgels-en-kerken.nl/index/schiedam-grotekerk-kerk.htm;

http://www.gotquestions.org/Nederlands/Jezus-lam-van-God.html;

http://sjefhenderickx.nl 

ArtWay beeldmeditatie 5 juli 2015