Russische Vaderschapsicoon - Thom Breukel

Russische Vaderschapsicoon

Vaderschapsicoon

door Thom Breukel

Elke keer als ik in 's-Hertogenbosch ben, ga ik de kathedraal even binnen om in de zijkapel ‘Het Vaderschap’ te begroeten. Ik steek dan een kaarsje op en blijf stil kijken naar de afbeelding van de Heilige Drie-eenheid. Een icoon van meer dan een meter hoog en bekroond met een mooie gebogen lijst. Hij is met tempera in natuurlijke pigmenten transparant geschreven op dennenhout.

De icoon dateert uit de 17de eeuw en komt uit Noord Rusland. Ooit stond hij tussen de aartsvaders op grote hoogte in een iconostase (iconenwand), ver uit het zicht van mensen. Dat moest ook wel, de afbeelding is namelijk ‘ondraaglijk’ – God de Vader, de Onnoembare, kan immers niet worden afgebeeld!

We zien de gestalte van de ‘Hoogbejaarde’ uit Daniël 7:9: ‘In een visioen zag ik een Hoogbejaarde zitten op een troon. Zijn gewaad was zo wit als sneeuw.’ De beeltenis is uit het lood, het midden van de plank, geschreven. Meer naar rechts dan naar links, meer naar de goede dan de slechte kant. Dat maakt de icoon ook zo ambachtelijk. Het witte gewaad komt tegen de oranje achtergrond goed uit. Oranje is de kleur van het goddelijke. Doorzichtige witte plooien hangen over schouders en armen. Het aureool achter het hoofd van de Hoogbejaarde heeft een achtpuntige ster, die staat voor de eeuwigheid. De gestalte is zichtbaar tot de knieën. Voor de beschouwer is het staan niet waar te nemen.

Voor de borst van de Hoogbejaarde staat in een groene cirkel Christus Immanuël afgebeeld, ‘God met ons’, naar Jesaja 7:14: ‘De jonge vrouw zal een zoon baren en hem de Immanuël noemen.’ Groen is de kleur van de aarde, van hoop en vrede. De handen van Christus en van de Hoogbejaarde maken gelijktijdig het zegenend gebaar met de twee vingers. De twee vingers staan ook voor de twee naturen van Christus: de goddelijke en de menselijke natuur. 

We zien Christus Immanuël, het woord dat is vlees geworden en onder ons heeft gewoond en gesproken namens de Vader. Boven zijn hoofd in een cirkel met twee vierkanten – een voor standvastigheid en een voor helderheid – zien we de duif, symbool van de ‘adem’ van de Geest.

In deze icoon worden drie zegeningen zichtbaar. De drie verlossingsfeesten: met Kerst zendt de Vader zijn Zoon naar ons om de verlossing mogelijk te maken. Met Pasen worden wij door de Zoon bevrijdt. Met Pinksteren delen wij in Gods Geest.

Mocht u in 's-Hertogenbosch komen vergeet niet deze Vaderschapsicoon te bewonderen. Een mirakel van stilte wacht op u.

*******

Vaderschapsicoon, 17de eeuw, tempera op dennenhout, Noord Rusland.

Thom Breukel is opgeleid als M.O. docent tekenen aan de Koninklijke Academie in Den Haag. Hij is Rijksgecommitteerde voor het vak tekenen bij het Middelbaar Onderwijs. In 1987 richtte hij het tijdschrift EIKONIKON op. Ruim twaalf jaar begeleidt hij mensen bij het schilderen van iconen. Zijn ‘werkplaats’ is het Open iconenatelier "In een zachte bries", Handboogstraat 4, 1012 AM Amsterdam.

ArtWay beeldmeditatie 17 mei 2015