Schretlen, Ignace - BM - Ignace Schretlen

Ignace Schretlen: Judas en onbekende soldaat  

Bijbelse thema’s als metafoor 

door Ignace Schretlen 

Een deel van mijn werk als kunstenaar refereert aan bijbelse thema’s. Dat verbaast mensen omdat ik niet gelovig ben. Wanneer het gaat om de Bijbel als bron van inspiratie voor kunstenaars zou men een tweedeling kunnen maken. Enerzijds zijn er kunstenaars die vanuit hun religieus engagement bijbelse thema’s op een eigentijdse wijze verbeelden, al dan niet met de intentie om een bijbelse boodschap uit te dragen. Anderzijds kunnen bijbelse thema’s als metafoor worden gebruikt om aspecten van het leven te belichten. Dat laatste geldt voor mijn werk.

Ooit werd een tentoonstelling geopend door iemand die het betreurde dat ik ‘van God los sta’. Het was alsof je de Bijbel dan geen recht doet. Ik ben opgegroeid in een rooms-katholiek milieu, was vanaf mijn zesde misdienaar en ging naar een middelbare school die op dat moment ook nog klein seminarie was. Verhalen uit het Oude en Nieuwe Testament hebben mij altijd geraakt, omdat hierin veel gezichten van het ware leven op een invoelbare wijze worden verwoord. Wanneer het bijvoorbeeld over vertrouwen gaat, gaan mijn gedachten altijd naar het boek Job, wiens vertrouwen sterk op de proef werd gesteld. De Bijbel heeft mijn denken diepgaand beïnvloed. Ik zou mij nooit op soortgelijke wijze kunnen laten inspireren door bijvoorbeeld de Griekse mythologie of de Edda.

Judas en onbekende soldaat omvat vergrotingen van zes foto’s op ansichtkaartformaat waarop soldaten in tweetallen poseren. De foto’s komen uit een eigen collectie en dateren uit de periode van rond de Eerste Wereldoorlog (1914-1918). In een eeuw tijd had de fotografie zich ontwikkeld tot een volwassen medium, waarvan mensen in het dagelijks leven konden profiteren. Rond 1900 leidde de vooruitgang in reproductietechniek tot een ongekende populariteit van ansichtkaarten, die vergelijkbaar is met die van de huidige social media. Soldaten lieten zich massaal portretteren op foto’s ter grootte van een ansichtkaart als herinnering of om het thuisfront te informeren.

Juist het alledaagse in dergelijke foto’s boeit mij. Wars van trends in de kunst zoek ik niet het grootse of sublieme. Ik ben er ook niet op uit om mensen te shockeren, imponeren of verleiden. De foto’s tonen niet de verschrikkingen van de Eerste Wereldoorlog. Wat ik in een spel tussen beeld en woord (i.c. de titel) beoog, vindt vooral plaats in het brein van de toeschouwer. Het woord Judas leidt in de getoonde context tot verwarring. Deze ‘ontwrichting’ moet een proces op gang brengen.

Voor velen zal bij dit werk de hamvraag zijn of je soldaten waarvan we niets meer weten – zelfs hun namen zijn onbekend – onrecht doet door hen te identificeren met Judas. Voor menigeen is Judas de personificatie van het kwade: voor geld verraadde hij immers Jezus wiens lot – de dood aan het kruis - hierdoor werd bezegeld. Ook in ons denken over oorlogen gaat het doorgaans over goed of slecht. Beide situaties zijn uitvergrotingen van iets waarmee wij allen te maken hebben: hoe gemakkelijk laten wij ons verleiden om de wereld om ons heen door de bril van goed of kwaad te beoordelen. Het menselijk tekort en de behoefte aan een existentieel fundament verklaren wellicht waarom wij niet zonder deze bril kunnen leven. Waar het mij om gaat, is de lastige en misschien wel onmogelijke worsteling om hieraan te ontkomen, al zou je dit wel wensen. 

Wie met Judas in het hoofd de foto’s bekijkt zal onwillekeurig de neiging hebben om een van beide soldaten te stigmatiseren, terwijl we dat niet willen. Zowel het aantal van twaalf poserende soldaten als de keuze voor deze selectie zijn geenszins toevallig. De zes tweetallen kennen elkaar niet, maar delen toch het gemeenschappelijke decor van een oorlog. Bij de selectie van de foto’s werd vooral gelet op twee aspecten: de manier waarop bij elk tweetal de soldaten zich ten opzichte van elkaar opstellen en de wijze waarop zij al dan niet hun emoties tonen. Maar bovenal moest hun blik zich via de camera op de toeschouwer - u dus – richten.  

*******

Ignace Schretlen: Judas en onbekende soldaat, 2013-2014. De beide delen van het tweeluik Judas en onbekende soldaat hebben ieder een beeldformaat van 64 x 36 cm en een bladformaat van 70 x 42 cm. De oplage van dit tweeluik is 3, waarvan 1 exemplaar is opgenomen in de collectie van het Museum voor Religieuze Kunst in Uden. Judas en onbekende soldaat is ook uitgegeven als serie van 6 kaarten met een grootte van 13,7 x 21,4 cm in een oplage van 75. Het tweeluik ontstond een jaar na de serie van zes kaarten.

Ignace Schretlen (1952) is beeldend kunstenaar en arts-auteur. Hij publiceerde meer dan vijftien boeken en honderden artikelen. Zijn werk en projecten werden op meer dan honderd locaties, waaronder musea, tentoongesteld. Voor zijn culturele verdiensten werd hij benoemd tot Ridder in de Orde van Oranje-Nassau. Zijn vele malen herdrukte boek Anatomie van het gevoel, dagboek van een co-assistent – gepubliceerd onder het pseudoniem Alexander van Es – werd als best verkochte literaire debuut bekroond met het Gouden Ezelsoor en geldt in de medische branche als een klassieker. In 2014 stelde hij als gastconservator bij het Museum voor Religieuze Kunst te Uden de expositie ‘Weg van de passie’ samen. 

ArtWay beeldmeditatie 15 maart 2015