Johannes 8, De overspelige vrouw - Hicks-Jenkins

 Clive Hicks-Jenkins: Christus schrijft in het zand – de overspelige vrouw   

Wie werpt de eerste steen? 

Door Meryl Doney 

De vooraanstaande Welse kunstenaar Clive Hicks-Jenkins ontving een opdracht voor dit werk van het bestuur van de Methodist Collection of Modern Art. De twee mensen die de opdracht financierden wilden dat het werk zou laten uitkomen dat Jezus bereid was om wijdverbreide opvattingen aan de kaak te stellen en dat hij de geest boven de letter van de wet stelde.  

Hicks-Jenkins selecteerde allereerst een opmerkelijk verhaal uit het evangelie van Johannes. Een vrouw die op overspel is betrapt, wordt naar een plaats gebracht waar de menigte haar in overeenstemming met de wet van Mozes wil stenigen. Jezus wordt gevraagd naar zijn kijk op de zaak. Hij buigt zich neer en schrijft met zijn vinger in het zand. Ze blijven aandringen, waarop hij zegt: ‘Laat wie zonder zonde is de eerste steen werpen.’ De menigte gaat uiteen en Jezus zegt tot de vrouw: ‘Vrouw, waar zijn ze? Heeft niemand je veroordeeld?’ Zij antwoordt: ‘Niemand, Heer.’ En Jezus zegt: ‘Ook ik zal je niet veroordelen. Ga en zondig niet weer.’ 

Hicks-Jenkins bekeek vervolgens hoe dit onderwerp in het verleden is uitgebeeld. Hij kon weinig voorbeelden vinden uit de tijd voor de 19e eeuw, terwijl in die tijd de werken neigden naar sentimentaliteit. De vrouw komt berouwvol over, gelouterd, en ten gevolge daarvan vinden we het niet moeilijk haar te vergeven. Hicks-Jenkins meende echter dat ze neergezet moest worden als een door het leven geharde, gewiekste vrouw, ouder, niet zo makkelijk te vergeven. Zijn vroege tekeningen laten de ontwikkeling van deze gedachten zien.    

Hij dacht ook lang na over hoe hij Christus zelf zou uitbeelden. Hij zegt: ‘Ik besloot hem zo weer te geven dat men zijn gezicht en de uitdrukking daarop niet direct zou zien. De kijkers moeten hun hoofd haast ondersteboven keren om hem goed te kunnen bekijken. Als ze dat doen, zien ze een man met donkere ogen, kort haar en een baardje. Maar voordat ze zover zijn, hebben ze al goed naar het werk gekeken en zijn ze al een beetje aan het werk en hem gewend geraakt.’ 

Ook de plaats waarop was belangrijk voor de kunstenaar. In 2010 verbleef hij in Montclar, een dorpje in Catalonië. Aanvankelijk leek het een leuk en pittoresk dorp, maar gesprekken met de dorpelingen maakten duidelijk dat er sprake was van allerlei onderhuidse spanningen, omdat onvergeven gebeurtenissen uit de Spaanse burgeroorlog nog steeds doorwerkten. ‘Het tekenen van Montclar gaf me de compositie die alle elementen tot een eenheid samensmeedde,’ zegt hij. 

In de 19e eeuw leek dit verhaal misschien ver weg and moeilijk voor te stellen. Vandaag niet. We hebben mensen op onze televisieschermen gestenigd zien worden. Mensen veroordelen elkaar nog steeds. Nog altijd komen de machtigen en rijken (meestal mannen) met van alles weg en worden de zwakken en armen (meestal vrouwen) gestraft. De vrouw op dit schilderij is niet onschuldig. Ze is niet jong. Ze heeft genoeg van de wereld gezien. Maar ze wordt vernederd en behandeld als een beest. Christus buigt zich naar haar toe. Als hij in het zand schrijft, vormt zijn houding een echo van de hare.  

En de aanklagers staan op de voorgrond, met stenen achter hun rug. Wij, die het schilderij bekijken, worden in hun midden opgenomen. We worden gedwongen na te denken over onze eigen reactie op het grimmige tafereel. 

******* 

Clive Hicks-Jenkins: Christus schrijft in het zand – de overspelige vrouw, 2011, acryl op paneel. 

Clive Hicks-Jenkins: Christus schrijft in het zand – de overspelige vrouw, 2011, tekening en grisaille. 

De Methodist Collection of Modern Art is de eigenaar van het schilderij. 

Clive Hicks-Jenkins werd in 1951 in Newport, in het zuiden van Wales geboren. Hij werkte aanvankelijk als danser, choreograaf, poppenspeler, theaterontwerper en mededirecteur van het Cardiff New Theatre. Sinds 1990 richt hij zich op de beeldende kunst. In 2011 kwam de monografie Clive Hicks-Jenkins door Simon Callow et al uit. Hij is een Honorary Fellow van de Aberystwyth University School of Art, lid van de Royal Cambrian Academy of Art, The Welsh Group en 56 Group Wales. Hij heeft in Londen, Newport en Cardiff gewoond en woont nu in Ceredigion bij Aberystwyth. Zie verder: http://www.hicks-jenkins.com enhttps://clivehicksjenkins.wordpress.com. 

Meryl Doney werkt als freelance curator en is gespecialiseerd in het samenstellen van tentoonstellingen voor kathedralen, kerken en festivals. Ze verzorgde meer dan 40 tentoonstellingen en performances, waaronder Moon Mirror van Rebecca Horne in St Paul’s Cathedral en Presence: Images of Christ for the Third Millennium, een serie van dertien verschillende exposities met werk van 50 hedendaagse kunstenaars. Tussen 2006 en 2011 was ze directeur van Wallspace, een ‘geestelijk thuis voor beeldende kunst’ in de kerk All Hallows on the Wall in Londen. Ze zit in kunstcommissie van St Paul’s Cathedral in Londen and is bestuurslid van de Methodist Collection of Modern Art. 

ArtWay beeldmeditatie 18 januari 2015