Gordon, Alastair - BM - Nigel Halliday

Alastair Gordon: Sacrament

Een adventkaars

door Nigel Halliday

Alles wat je hier ziet is verf op hout. Een paar jaar geleden ging de Engelse kunstenaar Alastair Gordon zich toeleggen op een vorm van trompe l’oeil (bedrieging van het oog – de schilderijen lijken ‘net echt’) die ‘quodlibet’ heet. Deze term komt oorspronkelijk uit de muziek en betekent letterlijk ‘wat je maar wil’. In de 19e eeuw namen kunstenaars de term over voor schilderijen van een uit het leven gegrepen samenraapsel van objecten.

Gordons assemblages zijn samengesteld uit afbeeldingen – soms een verzameling recent ontvangen kaarten – die eruit zien alsof ze met afplakband op een houten prikbord zijn geplakt. Maar kunstwerken, weten we, gaan gewoonlijk niet zo willekeurig te werk. Er zit een plan achter de ogenschijnlijke nonchalance. De kunstenaar nodigt ons uit na te denken over zowel de afbeeldingen als de ongebruikelijke manier van weergave.   

De afbeeldingen op het prikbord zijn duidelijk geschilderd. Dit is een schilderij van een schilderij. Het zou zelfs een schilderij van een schilderij van een schilderij kunnen zijn. De reproductie van het werk van een andere kunstenaar komt veel voor in de conceptuele kunst als een manier om ons vertrouwen in de realiteit en in de authenticiteit van de kunstenaar te ondermijnen. Maar dat hoeft de opzet niet te zijn. De nauwgezette weergave kan ook een daad van liefde zijn, van viering van creativiteit, van een nederigheid en doelmatigheid die haaks op het postmoderne nihilisme staat.

Gordon schilderde Sacrament, nadat hij een lezing hoorde over hoe objecten ideeën belichamen die de som van de delen overstijgen. Trouwringen hebben een diepere betekenis dan de waarde van het goud of zelfs dan hun symboliek. Gordon realiseerde zich dat hetzelfde het geval is bij schilderijen.

Dit is een schilderij van een schilderij en toch verwijst het ook naar een werkelijkheid die er echt is, onveranderlijk, betrouwbaar. Het schilderij verwijst naar een ander schilderij dat verwijst naar een kaars die verwijst naar het idee van licht in de duisternis dat verwijst naar Jezus. En Jezus openbaart in zichtbare en tastbare menselijke vorm de realiteit van God zelf.

De kunstenaar schilderde Sacrament in 2013 tijdens advent. Hij licht toe: “Ik maak ieder jaar een schilderij dat de komst van Jezus viert. Het maakproces is voor mij een meditatieve activiteit die mij helpt uit te kijken naar Immanuel, God met ons. Het kost tijd om het schilderij te maken. Ik bouw de lagen langzaam op, totdat ‘tekenen’ opdoemen die me helpen te zien wat de uitkomst zal zijn. Als ik bezig ben met het werk, lees ik de profetieën over Jezus in het Oude Testament als een manier om mijn hart klaar te maken om Christus te ontvangen. Met grote verwachting kijk ik uit naar de ideeën die het schilderij gaat openbaren. Dit herinnert mij eraan hoe God vleeswerd in Jezus – de openbaring van nog iets veel groters.”

Aan de kijker biedt het schilderij vervolgens de gelegenheid om zich even stil te zetten en na te denken. Het is een intrigerend werk: het preekt niet, maar op subtiele wijze zegt het wel veel. De kaars verwijst naar Jezus, het Licht dat ‘in de wereld kwam.’ De drie kaarsen kunnen ons stil doen staan bij God als Drie-eenheid – die wonderlijke waarheid dat God één is als een gemeenschap van drie liefhebbende personen. We kunnen ook mediteren over het Licht dat Jezus bracht in onze duisternis door de verlossing die hij bracht.

En het missende schilderij? Dat andere stuk afplakband doet een beroep op onze eigen verbeelding. Het is verticaal in plaats van horizontaal en lijkt te duiden op een ander soort afbeelding. Nodigt het ons uit om een eigen afbeelding toe te voegen? Het roept ons in ieder geval op om na te denken over onze eigen respons op de Zoon, die is als de zon die stralend gerechtigheid brengt en genezing draagt in haar vleugels.

*******

Alastair Gordon: Sacrament, 2013, olieverf op hout, 50 x 40 cm. 

Alastair Gordon (1978) is artist-in-residence en galeriemanager van Husk in Limehouse in Oost-Londen. Dit jaar begon hij als cursusleider van een postgraduate cursus aan de Leith School of Art in Edinburgh. He is de mede-oprichter en directeur van MorpheÌ„ Arts, dat begeleiding biedt aan kunststudenten. Hij behaalde de eerste prijs bij de meest recente Shoosmiths Art Prize en ontving eerder al meerdere andere prijzen. Hij kreeg een opdracht voor de markering van de 180e verjaardag van de London City Mission, waarvoor hij het werk The Feet of Those maakte dat bestond uit een verzameling kleine doeken met elk een paar schoenen als beeld voor de liefdevolle arbeid en de diversiteit van de medwerkers van LCM. Zijn schilderijen worden vertegenwoordigd door Bearspace Gallery, Londen, waar hij recent ook een solotentoonstelling had. Zie www.alastairjohngordon.com.

Nigel Halliday is freelance schrijver, kunstgeschiedenisdocent en een van de voorgangers van Hope Church, Greatham, Engeland. Zie www.nigelhalliday.org.  

ArtWay beeldmeditatie 14 december 2014