Cezanne, Paul - BM - Irena Tippett

Paul Cézanne: Stilleven met open la

Natuur. Waarheid. Logica.

door Irena Tippett

Het steeds terugkerende advies van Cézanne aan jonge kunstenaars – en de vaste regel voor zijn eigen leven – was om de natuur te bestuderen om haar innerlijke logica te achterhalen en haar waarheid te ontdekken. Vervolgens was het zaak deze ontdekkingen op een zo krachtig mogelijke manier met de rest van de wereld te delen. In het schilderij Stilleven met open la trakteert Cézanne ons op een visueel feest dat aansluit bij het eind van de zomer.

Niet dat Cézanne hier een bepaald seizoen probeert weer te geven. Hij is in feite met zorg te werk gegaan om wat we zien te beperken. Op een houten tafeltje (la open) zien we een spiegel in een houten lijst die leunt tegen een blauwgroenige muur met lila schaduwen. De kunstenaar heeft een blauwe kom en een glas op de tafel geplaatst, die het licht in prachtige blauwachtige tinten reflecteren. Verder worden we begroet door intens gekleurd fruit, meest appels, dat op en naast een kobaltblauwe schaal ligt. In contrast met de koelere handgemaakte elementen op het schilderij komen deze vruchten op ons af als een glorieus welkomstgeschenk. Ze zijn mooi, in hun rijke overvloed door Cézanne’s verfkwast bedachtzaam neergezet.       

Het is duidelijk dat deze vruchten en hun kleurrijke bestaan in tijd en ruimte het middelpunt van dit schilderij vormen.

Nu zijn er veel dingen die Cézanne ons met opzet niet geeft, dingen die we waarschijnlijk wel verwachten van stillevens. Zijn we bijvoorbeeld geneigd een van de appels vast te pakken? Bemerken we hun geur in onze neus of hun harde schil in onze hand? Nee. Cézanne probeert duidelijk niet de werkelijkheid na te bootsen of een illusie daarvan op te wekken. Hij vermijdt zorgvuldig een gewiekst fotografisch effect. Op sommige plaatsen als op de kom bedekt de verf niet eens volledig het doek. En hoewel zijn objecten driedimensionaal aandoen, weigert hij te werken met verdwijnpuntperspectief. Aan de kanten van de tafel en de platte rand van de blauwe schaal is te zien dat een andere logica regeert.  

Natuur. Waarheid. Logica: zie hoe de lijnen en de lichtelijk scheve hoek van spiegel en schaduw het beeld verankeren en hoe de rustige horizontalen van tafel, la en schaal zorgen voor orde en evenwicht. Bovenop deze structuur heeft Cézanne de rijmende rondingen van appels, kom en glas geplaatst en een roerige uitstalling kleurig fruit. Op dit schilderij heeft Cézanne weken, zo niet maanden van kijken en overwegen voor ons samengevat met behulp van de taal van verf, lijn, vorm en kleur.

Zonder twijfel leven we in een wereld vol afleiding en afgestompte harten en voelen we ons soms overweldigd door de onvoorspelbare en vluchtige veranderingen van ons leven. Op Stilleven met open la helpt Cézanne ons om oog te krijgen voor de onderliggende logica van onze wereld en haar overvloedige schoonheid in het licht van de onveranderlijke goedheid van het Woord en de Logos in wie alles is geschapen.

*******

Paul Cézanne: Stilleven met open la, 1877-1879, olieverf op doek, 33 x 41 cm.

Paul Cézanne (1839–1906) werd geboren in een welgestelde bankiersfamilie in Aix-en-Provence. Op aanraden van zijn schoolvriend Emile Zola – en tegen zijn vaders wens in – stopte Cézanne met zijn studie rechten en ging in Parijs kunst studeren. Zijn afwijzing voor de Salon in 1863 was de eerste van vele, zodat zijn kunstcarrière in Parijs uitliep op een grote mislukking. Tijdens zijn verblijf in Parijs kwam Cézanne echter ook in aanraking met het frisse palet en de en plein air werkmethode van de impressionisten, die een radicale verandering in zijn werk teweegbrachten. Hij werd geen slaafse volgeling van het impressionisme, maar ging zijn eigen weg. Hij verhuisde terug naar het zuiden van Frankrijk, waar hij in relatieve rust kon werken. Weer in nauwer contact met zijn familie maakte hij ook meer ernst met zijn katholieke geloof. Tijdens zijn leven ontving Cézanne maar weinig waardering voor zijn werk van het grote publiek, hoewel andere kunstenaars hem steeds meer als een groot meester gingen beschouwen. Hij oefende grote invloed uit op de ontwikkeling van de 20e-eeuwse kunst, met name op het cubisme. Picasso en Matisse spraken over hem als ‘de vader van ons allen’.

Irena Tippett studeerde kunstgeschiedenis aan de University of Toronto en ontdekte daarna aan Regent College in Vancouver de schoonheid van haar studieterrein in relatie tot haar geloof. Naast andere bezigheden spreekt en schrijft ze over deze nieuw gevonden passie.

ArtWay beeldmeditatie 31 augustus 2014