Mosterdzaad - Imre Szakács

  Imre Szakács: Mosterdzaad 

Doorweven met licht 

door Anikó Ouweneel-Tóth 

Imre Szakács is een ‘beeldschrijver’, zoals hij het zelf noemt. Hij is een van de belangrijkste hedendaagse kunstenaars in Hongarije die sacrale kunstwerken schildert. Zijn beeldtaal is onmiddellijk te herkennen. Hij is bekend om zijn vaak dramatische schilderijen met mysterieuze symboliek en surrealistische kenmerken. 

Ik ken hem al sinds ik klein was en de laatste keer dat ik in Hongarije was bezocht ik Imre en zijn vrouw opnieuw. Zij wonen in een zelf ontworpen en grotendeels zelf gebouwd huis in de kunstenaarsstad Szentendre. Het huis weerspiegelt hoe zij zijn: warm en hartelijk, krachtig en authentiek, bescheiden en doorleefd. 

Een van de schilderijen van Imre Szakács, Mosterdzaad uit 2009, inspireerde Anna Jókai, de grande dame van de Hongaarse literatuur, tot het verhaal Het samenzijn. In haar boek gaat ze in op zingeving, saamhorigheid en troost, geïnspireerd door dit schilderij. Dit maakte mij nieuwsgierig naar dit werk en ik bezocht het huis van de eigenaar. Wat bleek: deze verzamelaarster wil maar liefst een speciale ruimte creëren voor dit schilderij in haar nieuwe huis. We liepen naar haar woonkamer en daar zag ik het... Mosterdzaad. 

Wat gebeurt er als je voor een schilderij staat dat zo geladen is met betekenis? Dan moet je stoppen met al het andere en aandachtig kijken. Het beeld pakt je, spreekt, laat alles even stilstaan. En dan begint het te spelen in je binnenste en raakt het de diepste snaren van je leven aan. De levenservaring, verbeeldingskracht en het vakmanschap van de kunstenaar komen tot leven, de goddelijke inblazing doet haar werk en er gebeurt iets met jou. Je diepste verlangens naar het volle leven krijgen de gedaante van een hoopvolle belofte die doorbreekt in een vaak pijnlijke werkelijkheid. Hier worden onvervulde verlangens losgemaakt en in het beeld tot vervulling gebracht. 

Zo sta ik hier voor dit schilderij, een lichte en elegante creatie, geschilderd met groot technisch vakmanschap. Ik kijk door een raam van steenachtige, koele kleuren en daarachter ervaar ik een warm licht. Het schemert hier en daar door het hard lijkende raamwerk heen. Ik zie heen en weer waaiende jonge ranke takken. Mosterdzaad, herinner ik me. Een golf van gewaarwordingen spoelt over me heen. 

Een soort wervelwind of luchtpijp daalt in het midden van het schilderij neer. Het breekt het statische raamwerk open. Het Leven straalt en ademt leven uit over de aarde. Het zaad ontspruit en groeit uit tot takken doorweven met licht. Vanuit en naar het licht toe groeien deze takken, gevoed uit dezelfde bron, samen puttend uit levenskrachtige verticale en horizontale relaties. Zo groots kan een klein zaadje met wat licht en water worden. 

Het beeld doet organisch aan. Het leeft, beweegt, waait en baadt in het rood-oranje-geel-gouden licht. Het lijkt bijna een menselijke long waar bloed en lucht doorheen stromen die tot in de verste uiteinden leven brengen. Ik kijk van dichtbij en zie vogeltjes en een nest tussen de takken. Het mosterdzaad van het leven is volwassen geworden en biedt ruimte aan ander leven. En ergens in het midden van de takken, in de pilaar van licht, meen ik een gezicht te ontwaren. 

Er zit zoveel leven kernachtig in dit beeld gevangen! Onze begrensde werkelijkheid baadt in licht, in verrukkelijk en onoverwinnelijk leven. Het kan dan ook niet anders dan dat dit de aarde bevrucht met hoop op herstel en volheid van leven. Wat een opluchting dat ik niet de enige ben die deze hoop ergens heel diep in mij met me meedraag. De aarde zucht al duizenden jaren, snakkend naar de vervulling van de belofte op herstel: 

De mensen die in duisternis wandelden
hebben een groot licht gezien.
Voor hen die leefden in een land van diepe schaduwen –
licht! 
Want een kind is geboren – voor ons!
een zoon gegeven – voor ons!
Zijn rijk zal groeien,
en de heelheid die hij brengt zal onbegrensd zijn.
(Jesaja 9, The Message) 

******* 

Imre Szakács: Mosterdzaad (Matteüs 13:31), 2009, mixed media op doek; 150x130 cm. Privé-collectie Budapest. 

Imre Szakács werd in 1948 in Budapest geboren. Hij studeerde aan de Hogere School voor Kunst en Design in Budapest en aan de Kunstacademie in Hamburg. In zijn toewijding aan kunst en kunstenaars startte hij en werkte hij bij meerdere kunstbewegingen en verenigingen. Hij is actief lid van het Kunstenaarfonds van de Republiek Hongarije, het Nationale Verbond van Hongaarse Kunstenaars, de Vereniging van Hongaarse Schilders en de Oude Kunstenaarskolonie van Szentendre. Sinds 2011 is hij lid van de kunstafdeling van de Associatie voor Nationale Cultuur en vanaf 2004 bestuurslid en vicepresident van de Vereniging voor Europese kunstkolonies. Szakács nam deel aan allerlei tentoonstellingen in Hongarije en daarbuiten. Zijn werk bevindt zich in een aantal publieke collecties, bijvoorbeeld Ferenczy Museum Szentendre, Esztergom Christelijk Museum, de Coron Collection in New York en de Kulturstiftung Worpswede. Zijn grote werken zijn te vinden in Hongarije en Canada en zijn schilderijen in Europa, de VS, Cuba en India. 

Anikó Ouweneel-Tóth is cultuurhistoricus en kunstconsulent. Zij studeerde Engelse literatuur en taalkunde en Finse cultuur en taal in Budapest. Later studeerde zij Cultureel Erfgoed aan de Universiteit Utrecht. Zij werkte mee aan het internationaal project ‘Converting Sacred Spaces’ in opdracht van Museum Catharijneconvent. Momenteel is zij interim voorzitter van CNV Kunst en Cultuur. In haar werk focust ze zich op hedendaagse christelijke kunst. Haar passie ligt bij het creëren van broedplaatsen en platformen waarin kunst en inspiratie voor het leven elkaar versterken.  

ArtWay beeldmeditatie 15 juni 2014