ARTWAY:
OPENING EYES,
HEARTS & MINDS
Volg ons
Martinec, Hynek - BM - Reinier Sonneveld
Hynek Martinec: Zuzana in
Al je haren zijn geteld…
door Reinier Sonneveld
Wat is dit voor een blik? Wat zie je in deze ogen?
Mijn eerste indruk is dat deze vrouw in de war is. Die lichte frons. Die grote ogen. Die mond iets open, onbeslist, alsof ze stilvalt.
Ik denk vrijwel meteen dat ze psychische problemen heeft. Wat later overweeg ik of ze misschien wel gezond is, maar net ergens vandaan komt waar ze iets vervelends heeft meegemaakt.
Maar die mond… Zie ik in die rechterhoek (voor de kijker) niet een beginnetje van een glimlach? Is ze op weg zich te ontspannen? Ik merk dat mijn interpretatie van haar gevoelens verandert naarmate ik mijn blik langzaam laat zakken van haar voorhoofd naar haar kin.
Met de titel, Zuzana in London (2011-2012), kom je niet veel verder. De maker Hynek Martinec is haar vriend, leer ik met wat googelen. Ze komen uit Tsjechië en wonen nu al zeven jaar in Londen. Eerder maakte hij al Zuzana in Paris, waarin ze een jaar of vijf jonger is, wat dunnere wangen heeft en een stuk relaxter in de camera kijkt.
Ik ga meteen peinzen over Martinecs motieven om juist dit moment te kiezen. Hij zal tientallen foto’s van haar hebben gemaakt, maar waarom juist deze? Is Zuzana inderdaad een beetje in de war? Of was dit gewoon de meest interessante expressie op haar gezicht, iets tussen twee, drie uitdrukkingen in? Dat levert in elk geval een hoop gepieker op bij de kijker en dat is al best een prestatie voor een kunstenaar.
Maar wacht, ik zeg foto… Het lijkt inderdaad een foto. Zie al de details. Die huidschilfer op haar (voor de kijker) linkerwang. Die pigmentvlekken. Die ramen weerspiegeld in haar ogen. Grote delen van haar gezicht die uit focus zijn. Vooral dat wazig geworden neuspuntje is typisch voor moderne portretfotografie.
Toch is dit geen foto, maar een minutieus nageschilderde foto.
Waarom zou je dat doen? Waarom zou je de moeite nemen een nauwkeurige foto millimeter voor millimeter na te schilderen? Je hebt de foto toch al? Die kun je toch prachtig uitprinten en ophangen en klaar is kees?
Martinec betoont zich met dit werk onderdeel van het zogeheten hyperrealisme, een stroming die vooral rond 1970 groot was. In reactie op de steeds abstractere kunst ging een groep schilders van de weeromstuit schilderijen maken die de fotografie moesten overtreffen en nog meer details bevatten. Je gaat jezelf als kijker vragen stellen. Waarom vind ik het eigenlijk belangrijk dat een portret ‘lijkt’? Wanneer ‘lijkt’ het? Wanneer vind ik het ‘realistisch’?
Een typisch kenmerk van deze stroming is dat alles haarscherp is. Martinec heeft echter wel de ‘wazige’ elementen van de originele foto behouden en maakt dus een letterlijke kopie. Daarmee trekt Martinec alle aandacht naar het proces. Het enige verschil tussen een fotoafdruk en zijn schilderij is de productietijd: een fractie van een seconde versus vele maanden. Dag in dag uit was Martinec details van het gezicht van zijn lief aan het schilderen.
Al die haartjes, een voor een.
Als er maar een enkel haartje van haar gezicht was gevallen, had Martinec het geweten.
Ik vind het niet vergezocht daar iets goddelijks in te zien. Ik beschouw dit portret daarom als een innige liefdesverklaring. Al die uren dat Martinec zich opsloot in zijn atelier en onzichtbaar voor haar was, was hij met haar bezig. En echt met háár, niet een geïdealiseerde versie van haar, maar de dubbelzinnige, verwarde haar die ze op die ene milliseconde was, ergens in het jaar 2011.
*******
Hynek Martinec: Zuzana in
Hynek Martinec (1980) is een Tsjechische kunstenaar die in Praag afstudeerde. Hij heeft enige tijd in Parijs gewoond en leeft sinds
Reinier Sonneveld (1978) is schrijver. Hij leeft van het maken van korte films en het schrijven van (veelal theologische) boeken. Hij was hoofdredacteur van de Goot 500 en organiseert 7keer7, een zoektocht naar nieuwe vormen van christen-zijn. Reinier is bestuurslid van ArtWay.
ArtWay beeldmeditatie 11 mei 2014