Bonk, Joel - BM - Heather Hancock

 Joel Bonk: Wegwerpmensen   

Röntgenvisie 

door Heather Hancock 

Ogentuigen van in concentratiekampen opgesloten slachtoffers van de Holocaust gebruiken vaak dezelfde woorden en beelden om hen te beschrijven. Aanduidingen als schaduw, spookachtig, vormloos, verschrompeld, grijs behoren tot de meest voorkomende karakteriseringen. Denis Avey, een Britse krijgsgevangene die in Auschwitz terechtkwam, schrijft in zijn memoires The Man who Broke into Auschwitz: ‘Het hele terrein was vol van honderden, nee duizenden zich langzaam voortbewegende door elkaar heen krioelende figuren. Ze waren uitgedost in gescheurde, slecht passende gestreepte hemden en broeken die er eerder uitzagen als pyjama’s dan werkkleren. Hun gezichten waren grijs, hun hoofden ongeschoren en bedekt met kleine kapjes. Ze zagen er uit als bewegende schaduwen, vormeloos en vaag, alsof ze ieder moment in het niets konden verdwijnen. Ik kon niet zeggen wie ze waren, wat ze waren.’ 

Deze gevangenen zagen er nog nauwelijks uit als mensen. Dit is het thema dat Joel Bonk onderzoekt in zijn driedelige werkWegwerpmensen. Deze mysterieuze figuren, tegelijkertijd ondoorzichtig en transparant, hebben veel weg van de bewegende schaduwen die Avey beschrijft. Wie zijn deze wezens, wat zijn zij? 

Om deze werken te maken plooide de kunstenaar vuilniszakken in de gewenste vorm, kopieerde ze en hevelde ze met verfverdunner over op papier. Vervolgens legde hij ze weg en vergat ze. Maanden later kwam hij ze weer tegen. Toen hij ditmaal de veronachtzaamde bladzijden bekeek, begonnen langzaam menselijke figuren op te doemen. Hij besefte dat het werk nog niet af was. Met krachtige zwarte inkt gaf hij daarop zijn nieuwe visie vorm, de mensen eruit lichtend die hij nu kon zien. 

Deze werken hebben iets weg van röntgenfoto’s. Ze dringen door de oppervlakte heen om te laten zien wat eronder verborgen gaat. Net zoals röntgenstralen gebruikt worden om de oorzaak van een ziekte vast te stellen en bloot te leggen wat onzichtbaar is, zo ook legtWegwerpmensen de ziekte en het kwaad van geestelijke blindheid bloot: dat men letterlijk niet in staat is een ander mens te herkennen. 

De Schrift doet ons steeds weer beseffen dat de manier waarop wij kijken, waarnemen en daarom waarderen niet de manier is waarop God kijkt, waarneemt en waardeert. Dingen zijn niet wat ze lijken. Onze manier van kijken moet veranderen, we hebben röntgenvisie nodig.Wegwerpmensen nodigt ons uit om door wat we gewoonlijk routinematig weggooien heen te kijken en verder te kijken, zodat we het beeld van God mogen zien dat eronder begraven ligt. 

De wereld rouwt nog steeds om de wreedheden van de Holocaust, en terecht. Ik bid dat deze verhalen onze harten altijd zullen blijven bezwaren. Maar ik vraag me ook af of het ons niet veel beter uitkomt om te treuren over de zonden van de mensheid uit een ver verleden dan om in het geweer te komen tegen de wrede uitbuiting en vernedering van mensen, die op dit moment plaatsvindt. 

De titel die Joel Bonk aan zijn werk meegaf, Wegwerpmensen, is geïnspireerd op een boek van Kevin Bales, waarin deze beschrijft hoe 27 miljoen mensen in slavernij gevangen zitten – vandaag! Zijn Disposable People, New Slavery in the Global Economy onderzoekt de opkomst van lichamelijk en seksueel geweld, die onlosmakelijk verbonden is met onze huidige wereldeconomie. Aanduidingen als schaduw, spookachtig, vormloos, verschrompeld, grijs worden opnieuw gebezigd, ditmaal om de kinderen, vrouwen en mannen te beschrijven die zich doodwerken in de steenovens van Pakistan. Of de jonge meisjes en jongens die meerdere keren per dag worden verkracht in Indiase bordelen. 

Ik kan alleen maar hopen dat we, net als het proces dat Joel Bonks Wegwerpmensen deed ontstaan, bereid zullen zijn om steeds weer te zoeken naar de mensen die onder het kwaad van de wereld verscholen liggen met als conclusie dat ons werk nog niet af is. Mogen we hun aanwezigheid op krachtige wijze doen oplichten, zodat onze harten wakker mogen blijven en bezwaard. 

******* 

Joel Bonk:  Wegwerpmensen, drie werken, prints op kopieerpapier met inkt, 21 x 29 cm, 2012. 

Disposable People maakt deel uit van de Expressions for Justice kunstcollectie. Expressions for Justice is een initiatief van de International Justice Mission Nederland (IJM-NL), die zich ervoor inzet dat de slachtoffers van misbruik, onderdrukking, prostitutie en slavernij recht wordt gedaan in de rechtssystemen van de wereld. Expressions for Justice werkt samen met kunstenaars die hun werk willen inzetten in de strijd tegen onrecht door het organiseren van exposities en live optredens, die het onrecht in de wereld aankaarten maar ook vasthouden aan hoop op verbetering. 

Joel Bonk behaalde een Bachelor of Fine Art aan de ArtEZ Kunstacademie in Zwolle en de Willem de Kooning Academie in Rotterdam. 

Heather Hancock is klassiek pianist, singer-songwriter en kunstenthousiast. Ze is directeur van Expressions for Justice. Ze woont in Den Haag met haar man Jeff en hun twee kinderen. Voor meer informatie over International Justice Mission, zie www.ijm.org (Amerika) en www.ijmnl.org (Nederland).  

Artway beeldmeditatie 9 februari 2014