Whelan, Brian - BM - Meryl Doney

Brian Whelan: St Martin-in-the-Fields  

 Waar goud blinkt 

door Meryl Doney 

Huizen, parken, straten en stoepen verdringen elkaar om een plekje te bemachtigen. De kerk van St Martin-in-the-Fields neemt prominent in het midden zijn plaats in, net als in het echte Trafalgar Square in Londen. St. Maarten zelf rijdt te paard tussen de sterren door de lucht met zijn vermaarde mantel breed uitwaaierend achter zich aan als omlijsting van de kerktoren. 

De advertenties aan de zijkant van de rode bussen die zich kriskras over het doek voortbewegen – London Pride, London Porter, Guinness – verraden Brian Whelans afkomst. Zijn Ierse ouders zetten hem in Londen op de wereld, waar hij een kleine twintig jaar later de Royal Academy of Arts doorliep. Daarna streek hij neer in East Anglia bij de Noordzee, waar hij al meer dan 25 jaar woont. 

Op het schilderij hierboven zie je als op veel van zijn werk hier en daar goud glinsteren. Het zijn echter geen fragmenten bladgoud, maar chocoladewikkels van folie, op het schilderij opgebracht als op een icoon. Zo verwijst hij naar Gods aanwezigheid op de meest wereldse plekken. Zijn schilderijen zijn visionair. Ze leggen moeiteloos verbinding tussen het tijdelijke en het geestelijke – hemel en aarde in één realiteit. 

Het enthousiasme van de kunstenaar voor het Ierse Keltische geloof, voor East Anglia met zijn kerkplafonds vol engelen en voor iconen – met name voor de robuuste, uitbundige schilderingen van de Ethiopische Orthodoxe kerk – geven zijn werk een bijna middeleeuwse uitstraling. Het heilige en profane, het ernstige en lachwekkende, de goot en de sterren liggen bij hem dicht bij elkaar en vormen samen één groot geheel. Je weet gewoon dat de mensen die onze middeleeuwse kerken bouwden zijn werken zouden hebben gewaardeerd. 

Ook in Whelans religieuze werken zien we deze invloeden terug. In zijn Hemelvaart beeldt hij in aansluiting bij de middeleeuwse traditie Jezus’ opstijgende voeten en de op aarde achterblijvende sandalen (of voetafdrukken) af. Jezus wordt in de hemel verwelkomd door de heilige Geest, bijgestaan door engelen. De discipelen staren hun meester na, die op het punt staat achter de wolken te verdwijnen. De ruimte vooraan is net als op iconen opengelaten voor de kijker, die zo deel mag uitmaken van de kring van discipelen en hun mengeling van verdriet en verbazing.

Een terugkerend thema in Whelans werk is het leven als pelgrimstocht. In veel van zijn werken wordt de Ierse heilige Sint Brandaan afgebeeld met een kleine groepje bange volgelingen te midden van de hoge golven. Soms ook navigeert hij zijn scheepje tussen de sterren door in de hemel. Meer recent is de kunstenaar bezig met een serie schilderijen geïnspireerd door de 1000 jaar oude pelgrimage naar Santiago de Compostela in Spanje. Misschien is Whelan ook wel op reis, samen met de duizenden pelgrims die op pad zijn gegaan om hun geloof te verdiepen door weg te lopen van het bekende en vertrouwde. Hij nodigt ieder die gelooft dat de alledaagse wereld is doortrokken van de hemel uit om samen met hem op weg te gaan. 

******* 

Brian Whelan: St Martin-in-the-Fields, 2011, 112 x 82 cm, mixed media op hout.

Brian Whelan: Hemelvaart, 2012, 90 x 50 cm, mixed media op hout.

Brian Whelan: De weg, 2011, 40 x 72 cm, mixed media op hout. 

Brian Whelan werd in Londen geboren als kind van Ierse ouders. Hij volgde zijn opleiding aan de Royal Academy of Arts in Londen en woont en werkt in East Anglia aan de Noordzee. Hij en zijn Amerikaanse vrouw Wendy Roseberry verdelen hun tijd tussen Engeland, Ierland en hun Bluemont Studio in Virginia. 

Meryl Doney is freelance curator, gespecialiseerd in het samenstellen van tentoonstellingen voor kathedralen, kerken en festivals. Ze verzorgde meer dan 40 tentoonstellingen en performances, waaronder Moon Mirror van Rebecca Horne in St Paul’s Cathedral enPresence: Images of Christ for the Third Millennium, een serie van dertien verschillende exposities met werk van 50 hedendaagse kunstenaars. Tussen 2006 en 2011 was ze directeur van Wallspace, een ‘geestelijk thuis voor beeldende kunst’ in de kerk All Hallows on the Wall in Londen.     

ArtWay beeldmeditatie 17 november 2013