David Claerbout: Sections of a Happy Moment

     David Claerbout, The Matrix en iconen

Zo ziet God ons

 door Reinier Sonneveld 

Een Aziatisch gezinnetje staat op een plein. Een kind heeft net een bal gegooid. De vader of opa kijkt ernaar. De zon schijnt helder. Dan zie je hetzelfde tafereel vanuit een andere hoek:

En nog een heel andere hoek:

En zo 180 keer door. Telkens precies hetzelfde ogenblik vanuit een andere hoek. En dan weer overnieuw.

Die bal zal eeuwig in de lucht hangen.

David Claerbout, een Antwerpse kunstenaar, maakte duizenden foto’s van dit moment en zette er 180 van achter elkaar in de videoSections of a Happy Moment (http://www.youtube.com/watch?v=D2NVu8S7c7U) uit 2007 die in een loop telkens overnieuw begint.

Volgens mijn vrouw Marisa Rappard (www.marisarappard.nl) zal moderne kunst niet religieuzer worden dan dit. Hier zie je eeuwigheid. Dit is misschien wel hoe God ons ziet. Alles tegelijk, in eeuwige concentratie, elk detail is vastgelegd en in hem bewaard.

Iets dergelijks zie je ook gebeuren in sommige moderne films, zoals bijvoorbeeld in The Matrix (1997). De regisseurs zetten bij een aantal scènes tientallen camera’s tegelijk in een cirkel om een acteur. In de film ziet het er dan uit alsof alles bijna stilstaat (http://www.youtube.com/watch?v=WhxbYTMNMxo) en de camera razendsnel rond de acteurs heen draait. 

Ook hier kun je je voorstellen dat God de geschiedenis zo ziet. Hij kan overal op ‘inzoomen’, elk detail nader bekijken, alles van elke kant bestuderen.

Claerbout en The Matrix hebben verrassende oude voorgangers: iconen beelden eveneens hetzelfde ogenblik van meerdere kanten af. Hieronder zie je een zogeheten Annunciatie uit de 15de eeuw; de engel Gabriël kondigt Maria de geboorte van Jezus aan (in het Engelse ‘announce’ hoor je hetzelfde woord terug).

Bij dat gebouw achter de engel klopt het perspectief niet; je ziet beide zijkanten tegelijk en dat kan niet. Dat zie je echter op honderden iconen zo.

Deze techniek heet ‘omgekeerd perspectief’. Normaal als je bijvoorbeeld een gang tekent, wordt die verder weg steeds kleiner en uiteindelijk komen de lijnen bij elkaar in een enkel punt, ver weg in de horizon. Bij de iconen ligt dat ‘verdwijnpunt’ echter in of voorbij de kijker zelf. Alle lijnen lopen naar of via jou. Wat verder weg is, wordt dus juist groter en je ziet van een gebouw meerdere kanten tegelijk.

Ook in de tijd gebeurt van alles tegelijk. In hetzelfde schilderij kun je bijvoorbeeld de annunciatie en de geboorte zien. Alsof het hetzelfde moment was.

Sommige theologen denken dat de icoonschilders zo uitbeelden hoe God de geschiedenis ziet. Alles tegelijk. Hij is het verdwijnpunt waarin alle lijnen samenkomen. En dan niet alleen, zoals bij David Claerbout, van een enkel ogenblik, maar van heel de geschiedenis. Alsof het allemaal één moment is.

Iconen leren je te kijken zoals God kijkt.

 *******

David Claerbout: Sections of a Happy Moment, 2007. Galerie Micheline Szwajcer te Antwerpen.

Onbekende auteur: Annunciatie, 15e eeuw. Tretyakov Galerie, Moskou.

Andy en Larry Wachowski: Still uit The Matrix, 1997.

David Claerbout (Kortrijk, 1969) is een toonaangevend Belgisch videokunstenaar die woont en werkt in Antwerpen. Claerbout is van opleiding kunstschilder maar past in zijn werk fotografische en filmische technieken toe. Vanaf 2004 werd zijn werk narratiever en staat de architectuur centraal. In zijn werk vormt het wachten een steeds terugkerend thema. De duur van een handeling of gebeuren krijgt letterlijk vorm. Door het toepassen van bedachte werkwijzen van versterken en verzwakken, versnellen en vertragen weet Claerbout een verhelderend inzicht mee te geven.

Reinier Sonneveld (1978) is schrijver. Hij leeft van maken van korte films en het schrijven van (veelal theologische) boeken. Hij won de Publieksprijs voor het Beste Christelijke Boek. Zijn laatste twee boeken zijn: De kerk: Waarom zou je meedoen? en Ongemakkelijke teksten van Paulus. Reinier is ook bestuurslid van ArtWay. 

ArtWay beeldmeditatie 23 juni 2013