De Staebler, Stephen - BM - Erica Grimm

Stephen De Staebler: Juk-gevleugelde man

 Opstijgen vanuit de zwaartekracht

door Erica L. Grimm

Ik kan me de dag nog herinneren. Op 13 mei 2011 stierf de internationaal bekende Californische kunstenaar Stephen De Staebler. Stof zijt gij en tot stof zult gij weerkeren – De Staebler werd teruggegeven aan de aarde die zo’n centrale plaats innam in zijn werk.

De Staebler rekende zich tot de voortzetters van de figuratieve traditie in de Amerikaanse beeldhouwkunst na WO II. Matter and Spirit (Materie en geest) was de titel van de overzichttentoonstelling en het boek waaraan hij het laatste jaar van zijn leven samen met het Fine Arts Museum of San Francisco werkte. Deze twee woorden sommen feilloos op waar het in zijn oeuvre van meer dan 50 jaar over ging. Aarde en geest vormden de voedingsbodem voor zijn werk.

Hij leerde klei klei te laten zijn. Hij werkte niet zozeer met klei, maar werkte er mee samen. Hij toonde diep respect voor de kenmerken en eigenaardigheden ervan, die hij vergeleek met het vlees en de beenderen van lichamen. Zijn figuren ontstonden vanuit een creativiteit die zich voegt naar het toevallige en buigt voor de zwaartekracht vanuit een diep ontzag voor de aardse materie. Ik ken verder niemand, behalve misschien Rainer Maria Rilke, voor wie de vonk van het hogere zozeer besloten lag in de materie en voor wie de hele schepping zo diepgaand getuigde van het bestaan van God.

Wat de geest betreft had De Staebler veel aan Franciscus van Assisi te danken. Voor Franciscus openbaart spiritualiteit zich niet langs de weg van onze volmaaktheid of rationele capaciteiten, maar via de acceptatie van onze eigen onvolmaaktheden, beperktheid en fouten. De Staebler leefde het voorbeeld van Franciscus actief na. Hij bewonderde Franciscus’ evenwicht tussen wil en spontaneïteit en zijn radicale vertrouwen op het emotionele en intuïtieve weten. De Staeblers werk weerspiegelt natuurlijk ook Franciscus’ welbekende hoogachting voor de natuur, maar bovenal leerde hij van hem dat spiritualiteit zich manifesteert in gewondheid en niet in volmaaktheid.

Genade en zwaartekracht, geest en materie. De sculptuur Juk-gevleugelde man verbindt twee elementaire krachten: die van de zwaartekracht die ons naar beneden trekt en die van de genade die ons omhoog tilt – tegelijkertijd sterven en opstaan, lijden en opstijgen. Sprekend over De Staeblers werk merkte de bekende kunstcriticus Donald Kuspit op dat het precies deze gerichtheid op het lijden is die kunst religieus maakt. In dit werk probeert een juk-vleugel op te stijgen vanuit de zwaartekracht. Het aardse vleselijke lichaam is gebroken en gefragmenteerd, maar probeert ook te vliegen. 

Op vergelijkbare wijze toont ook Man met een hart van pek zowel de menselijke gewondheid als de goddelijke vonk. Het hart van de Juk-gevleugelde man is rood. De holte van het hart van de Man met een hart van pek is gevuld met pek en de torso is verwond door een verticale snee. Deze verkoolde menselijke torso is De Staeblers zelfportret. Portretten worden vaak gemaakt ter nagedachtenis aan een overledene. Daarover schrijft de kunstenaar: ‘Ik denk dat iedereen zich bewust is van zijn tekortkomingen en onvolmaaktheid. De slechtste krachten in de maatschappij proberen natuurlijk te doen alsof je deze beperkingen niet hebt en tasten daarmee mogelijkerwijs je uniekheid aan, die immers grotendeels een zaak van incompleetheid is.’ Hier zien we De Staeblers eigen grafzuil: volledig aarde, volledig vuur, teruggekeerd tot stof, aangetast door de tijd, het gelaat vlammend en heilig.

Door middel van zijn taal van vorm en volume probeerde De Staebler het lijden te transformeren en een moderne religieuze kunst te scheppen, die archaïsche vormen voor een archaïsch doel gebruikt: de weergave en verlichting van het lijden.

Stof zijt gij en tot stof zult gij weerkeren. Stephen De Staebler is nu teruggekeerd in de aarde die hij zo liefhad en die hem inspiratie schonk. Hij ontwaarde erin het gezicht van God.

*******

Stephen De Staebler: Juk-gevleugelde man, 1999, brons, olieverf en patina. 

Stephen De Staebler: Man met hart van pek, 1981, brons.

Stephen De Staebler (1933-2011) is een Amerikaanse beeldhouwer die figuratieve beelden maakte van klei. De natuur, een ingrijpende confrontatie met de sterfelijkheid van de mens in zijn jeugd en zijn studie van de geschiedenis van kunst en religie vormden belangrijke bronnen van inspiratie. Hij werkte verder in de traditie van de uitbeelding van de mens die zich uitstrekt van het oude Egypte via Michelangelo tot Alberto Giacometti. Zie www.stephendestaebler.com.

Erica L. Grimm, PhD., is een Canadese kunstenaar, researcher en docent wiens werk in vele exposities werd getoond. Ze is momenteel Associate Professor of the Arts, Media and Culture aan Trinity Western University, Langley, BC, Canada. Ze specialiseerde zich in tekenen, intermedia, esthetica en culturele theorie. Erica L. Grimm (ericagrimm.com)

ArtWay beeldmeditatie 16 juni 2013