ARTWAY:
OPENING EYES,
HEARTS & MINDS
Volg ons
Kunstenaars
Barnhoorn, Steven - BM - Jan Ridderbos
Steven Barnhoorn: Het offer van Abram
De prijs van een verbond
door Jan Ridderbos
Het is een buitengewoon krachtig beeld, dit schilderij van de Assense schilder Steven Barnhoorn. Maar wat stelt het eigenlijk voor?
Het beeld is opgebouwd uit twee helften, of misschien moet je zeggen: uit vier gedeelten. De rechterkant is de kant van de naakte man. Het bovenste deel van deze rechterkant wordt gedomineerd door het torso, waarbij de afgewende blik opvalt. Het onderste deel is raadselachtig: twee gekruiste benen, maar waar je de voet van het linkerbeen zou verwachten, steekt een hand met een stenen mes naar buiten. Het bovenste deel van de linkerzijde doet in de verte denken aan een varkentje aan het leer of aan hammen in de schoorsteen van de slager. Het onderste deel zou een Pinksterschilderij kunnen zijn: het staat in vuur en vlam.
Het zou een aardige vorm van een bijbelquiz kunnen zijn: in welk verhaal komen 1) een man, 2) een mes, 3) een geslacht beest en 4) een laaiend vuur voor? Het antwoord is Genesis 15. Maar ik vrees dat u evenmin als ik uit uw hoofd weet welk verhaal daar verteld wordt.
Voor Steven gaat het bij dit verhaal om een jeugdherinnering. Naast de Statenvertaling noemt Steven als inspiratiebron de kinderbijbel van mejuffrouw (!) G. Ingwersen. Blijkbaar moet je uit `Kattik´ komen om gevormd te zijn door de Statenvertaling. Welk verhaal heeft Steven als kind gehoord of gelezen? In de woorden van de Statenvertaling:
Het Offer
7 Voorts zeide Hij tot hem: Ik ben de HEERE, Die u uitgeleid heb uit Ur der Chaldeeën, om u dit land te geven, om dat erfelijk te bezitten.
8 En hij zeide: Heere, HEERE! waarbij zal ik weten, dat ik het erfelijk bezitten zal?
9 En Hij zeide tot hem: Neem Mij een driejarige vaars, en een driejarige geit, en een driejarigen ram, en een tortelduif, en een jonge duif.
10 En hij bracht Hem deze alle, en hij deelde ze middendoor, en hij legde elks deel tegen het andere over; maar het gevogelte deelde hij niet.
11 En het wild gevogelte kwam neder op het aas; maar Abram joeg het weg.
12 En het geschiedde, als de zon was aan het ondergaan, zo viel een diepe slaap op Abram; en ziet, een schrik, en grote duisternis viel op hem.
13 Toen zeide Hij tot Abram: Weet voorzeker, dat uw zaad vreemd zal zijn in een land, dat het hunne niet is, en zij zullen hen dienen, en zij zullen hen verdrukken vierhonderd jaren.
14 Doch Ik zal het volk ook rechten, hetwelk zij zullen dienen; en daarna zullen zij uittrekken met grote have.
15 En gij zult tot uw vaderen gaan met vrede; gij zult in goeden ouderdom begraven worden.
16 En het vierde geslacht zal herwaarts wederkeren; want de ongerechtigheid der Amorieten is tot nog toe niet volkomen.
17 En het geschiedde, dat de zon onderging en het duister werd, en ziet, daar was een rokende oven en vurige fakkel, die tussen die stukken doorging.
18 Ten zelfden dage maakte de HEERE een verbond met Abram, zeggende: Aan uw zaad heb Ik dit land gegeven, van de rivier van Egypte af, tot aan die grote rivier, de rivier Frath:
19 Den Keniet, en den Keniziet, en den Kadmoniet,
20 En den Hethiet, en den Fereziet, en de Refaïeten,
21 En den Amoriet, en den Kanaäniet, en den Girgaziet, en den Jebusiet.
Deze tekst gaat dus over het offer van Abram. Het gaat over iets totaal anders dan waaraan wij associatief bij de woorden ‘offer van Abram’ denken. Wij denken aan dat andere verhaal dat vertelt over een vader en een zoon die samen een reis maken, de berg op. Het offer dat Abram op die berg moet brengen bestaat uit zijn zoon.
In dit verhaal gaat het over iets geheel anders. De clou van het verhaal zit in vers 18. En zelfs de goede Statenvertaling gaat hier de mist in met de vertaling: ‘Ten zelfden dage maakte de Heere een verbond met Abram.’ Want God doet iets anders: hij snijdt een verbond, zo staat het er in het Hebreeuws. Wij vinden dat woordgebruik vreemd. Wij gebruiken snijden in een geheel ander verband: als wij de relatie met iemand verbreken, dan snijden wij de banden door. Wij sluiten een verbond, lekker veilig, alles op slot.
Maar God snijdt een verbond. Het is niet voor niets dat een moderne bijbeluitlegger een verband tussen Genesis 15 en het Golgotaverhaal legt. Het verbond op Golgota is niet iets lekker knus dat wij in de beslotenheid van het kerkgebouw sluiten. Nee, het verbond op Golgotha wordt evenals het verbond met Abram onder de open hemel gesloten. En in beide verhalen komt er bloed aan te pas.
Genesis 15: een verhaal voor kinderen, een kinderachtig verhaal? Nee, zeker niet. Genesis 15 zinspeelt op dat andere verhaal over Abram waaraan een mes te pas komt. Ja, inderdaad het alom bekende verhaal over het offer van Abram. Zou dat de reden zijn dat Abram zijn blik afwendt? Omdat hij vermoedt dat God, zoals de Psalmist zegt, een laaiend vuur is? Omgaan met God houdt in: weten dat ons geloof diepinsnijdende consequenties kan hebben.
*******
Steven Barnhoorn: Het offer van Abram, 80 x 110 cm, acrylverf, 2011.
Steven Barnhoorn werd geboren in 1964 te Katwijk aan Zee. Het bevindelijk geloven werd hem van kinds af aan meegegeven en als gevoelsmens was hij daar aanvankelijk zeer gevoelig voor. Tijdens de middelbare school begon hij het orthodox protestantisme met een piëtistische inslag als beklemmend te ervaren. In Amsterdam kwam hij in aanraking met de moderne theologie, maar de belangstelling voor het Jodendom en een studie naar het chassidisme brachten hem bij Marc Chagall, Elie Wiesel en A.J. Heschel. De belangstelling voor kunst zou je aangeboren kunnen noemen. Het kwam van binnenuit. Niemand gaf er aanleiding toe, als oudste kind had hij geen voorbeeld. Na aanvankelijk te hebben gekozen voor de Koninklijke Academie in Den Haag koos hij op het laatste moment voor een Nieuwe Lerarenopleiding, omdat hij met een vak wel brood op de plank moest kunnen brengen. Na zijn studie in Amsterdam gaf hij les aan jongeren, volwassenen, drugsverslaafden en gehandicapten. Hij wil zijn talent graag delen met anderen. Naast werk met als inspiratiebron de natuur zijn de bijbelse verhalen hem steeds dierbaarder geworden. Hetgeen resulteerde in een aantal exposities in kerken in Assen. Hij schildert graag met acrylverf, omdat dit veel mogelijkheden biedt qua technieken en omdat het iets grilligs heeft. Soms werkt hij met olieverf op paneeltjes, gewoon ‘klassiek’ schilderwerk, uit respect voor het ambacht. www.stevenbarnhoorn.nl/
Dr. Jan Ridderbos is predikant in ruststand. Als kind dwaalde hij door het Stedelijk Museum te Amsterdam, waar hij door de toenmalige directeur Sandberg bij de hand werd genomen en leerde kijken. Vele jaren later ging hij theologie studeren. Sindsdien probeert hij het een, de kunst, en het ander, de religie, te combineren. Hij was predikant in ´s-Graveland, Nijmegen, Zwolle-Berkum en Haren Gn. In zijn diverse standplaatsen organiseerde hij tentoonstellingen, m.n. van schilderijen, en liet hij spraakkunstenaars als Henk van Ulsen optreden. Zijn vaste zeggen is: kunstenaars kunnen iets wat wij niet kunnen, het onzegbare verbeelden.
ArtWay beeldmeditatie 7 oktober 2012