ARTWAY:
OPENING EYES,
HEARTS & MINDS
Volg ons
Kunstenaars
Elmgreen en Dragset - BM - Laurel Gasque
Michael Elmgreen en Ingar Dragset: Rocking Horse Boy, Powerless Structures, Fig. 101
Een wankel evenwicht
door Laurel Gasque
Er zijn deze zomer in Londen en elders in Engeland allerlei kunstwerken en exposities te bezichtigen ter gelegenheid van de Olympische Spelen. Een werk dat momenteel in Londen te zien is, is Rocking Horse Boy, Powerless Structures, Fig. 101 van Michael Elmgreen (1961) en Ingar Dragset (1969), een Deen en Noor die al geruime tijd met elkaar samenwerken. Hun werk staat op de beroemde ‘vierde sokkel’ op Trafalgar Square. Hoewel het niet speciaal voor de Spelen is gemaakt, past het er goed bij. Het thema van paard en ruiter sluit niet alleen aan bij het beeld van George IV dat op de eerste sokkel van het plein staat, maar ook bij de paardensport als Olympische sport.
De vier sokkels op Trafalgar Square dateren uit de eerste helft van de 19e eeuw, toen George IV aan John Nash, de architect van All Souls Church in Londen, vroeg een ontwerp te maken voor het plein. Een monumentale zuil in het midden van het plein viert de triomf van het Britse leger onder leiding van admiraal Nelson tijdens de Napoleontische oorlogen. Nelson stierf in 1805 in Trafalgar. Slechts drie sokkels werden voltooid: een met George IV en twee andere met officieren die in India vochten. De vierde sokkel bleef 150 jaar leeg en vormde even lang onderwerp van debat.
Vanaf 1999 toont deze sokkel echter jaarlijks het winnende kunstwerk van een kunstcompetitie die telkens weer veel stof doet opwaaien. In 1999 was dat Ecce Homo van Mark Wallinger: een monumentale Christus met lendendoek en nimbusachtige krans van prikkeldraad. In 2005 stond het controversiële beeld Alison Lapper Pregnant van een kunstenares zonder armen en benen van Marc Quinn op dit voetstuk. Yinka Shonibare, een Engels-Nigeriaanse kunstenaar, schiep het kolossale werk Nelson's Ship in a Bottle. Tot Rocking Horse Boy was dit het enige werk dat refereerde aan de historische betekenis van het plein.
Elmgreen en Dragsets enorme (4,1 meter) goudbronzen sculptuur van een jongen op een hobbelpaard ziet er bedrieglijk toegankelijk uit, vooral voor hen die het een uitdaging vinden om hedendaagse kunst te bekijken of begrijpen. Het beeld van dit rustig spelende kind lijkt in eerste instantie te gaan over spel en kindertijd, zelfs over een zekere verheerlijking van de jeugd. Maar het gaat over meer dan je denkt.
Het hobbelpaard met zijn opgerichte oren en gestileerde manen en staart is naar achteren gerold, zodat het paard van voren omhoog komt. Dit zou je een grappige parodie kunnen noemen op de steigerende paarden die in de westerse kunsttraditie vaak voorkomen om de beteugelende macht van de ruiter uit te laten komen. Meestal is de ruiter een koning of generaal die zijn paard oftewel zijn regering of leger zijn wil oplegt.
Powerless Structures, Fig. 101 stelt vragen bij het soort macht dat het 19e-eeuwse bronzen beeld van George IV symboliseert. Wat is er machtelozer dan een kind op zijn hobbelpaard? Daar slaat waarschijnlijk de aanduiding Fig. 101 in de titel op. Vol ironie voorziet de hobbelende jongen de autoritaire macht die de oudere sculptuur tot uitdrukking brengt van een vraagteken. Hoewel het gestileerde haar van de jongen, zijn opgeheven arm en uitgespreide benen doen denken aan beelden van de Romeinse keizer of een of andere generaal te paard, is het slechts een kind op zijn speelgoedpaard dat iets veel minder stabiels uitstraalt dan het traditionele ruiterbeeld.
Verder is het mogelijk dat Rocking Horse Boy ook een verwijzing in zich draagt naar het dadaïsme, de ontregelende kunststroming uit de eerste helft van de 20e eeuw die zijn naam ontleent aan ‘dada’, een Frans woord dat stokpaardje of hobbelpaard betekent en naar verluidt op willekeurige wijze uit een woordenboek werd gehaald door de kunstenaars die aan de wieg van de dadabeweging stonden.
Dit werk van deze Scandinavische kunstenaars zet met zijn sarcastische ondertoon aan het denken over de machtbeluste paardenbeelden in de westerse traditie en daarmee ook over de aard van politieke macht in de huidige cultuur. Misschien verbeeldt het een idealistische toekomst waarin de jeugd de maatschappij heroïsch de tirannie voorbij leidt. Het is echter meer waarschijnlijk dat het wil aanduiden dat onze wereld zich op een gevaarlijk kantelmoment bevindt wat het milieu, de economie, maatschappij, politiek en religie betreft, terwijl de meesten onder ons doorhobbelen alsof er niets aan de hand is.
*******
Michael Elmgreen en Ingar Dragset: Rocking Horse Boy, Powerless Structures, Fig. 101, 2012, brons, 4,1 m, Trafalgar Square, London, Engeland.
Michael Elmgreen en Ingar Dragset wonen en werken in Berlijn. Vanaf 1997 hebben deze Deen en Noor samengewerkt en een oeuvre opgebouwd dat op ironische wijze de relaties onderzoekt tussen kunst, architectuur, performance en de hedendaagse cultuur. In 2011 viel hun installatie The One & the Many en dagelijkse performance It's Never Too Late to Say Sorry in Rotterdam ruime aandacht ten deel. Hun bekendste werk is Prada Marfa (2005), een kopie van een Pradaboetiek middenin de woestijn in Texas. Ze hebben samen meerdere ‘powerless structures’ gemaakt.
Laurel Gasque is Associate Editor van ArtWay. Ze schreef Art & the Christian Mind: The Life & Work of H.R. Rookmaaker. Ze doceert kunstgeschiedenis aan Trinity Western University (Langley, BC, Canada) en over christendom en beeldende kunst aan Regent College (Vancouver, BC, Canada).
ArtWay beeldmeditatie 5 augustus 2012