ARTWAY:
OPENING EYES,
HEARTS & MINDS
Volg ons
Kunstenaars
Howson, Peter - BM - James McCullough
Peter Howson: Plum Grove
God vinden te midden van decadentie en verval
door James McCullough
Dit beeld werkt verontrustend. De levendigheid van de kleuren en de staccato penseelvoering komen direct op je af. Kijk je langer, dan ga je zien waar het werk over gaat. Het is een man die levenloos aan een tak hangt. Met een lang stuk touw is zijn linkerarm aan een omhooglopende tak vastgemaakt. Het touw loopt verder via zijn borstkas naar zijn rechterbeen, omwindt dit en klapt het dubbel. Zijn slappe rechterarm is over de horizontale tak gehangen. Het resultaat is een lichaam in een groteske en onmogelijke verwrongen positie.
Het hoofd van het slachtoffer hangt naar beneden en leidt je ogen naar zijn torso, waar je gewaar wordt dat zijn broek naar beneden getrokken is en hij gecastreerd en ontmand is. Boven de uitgespreide vingers van de rechterhand begint een kraai aan zijn feestmaaltijd en links en rechts van de man kijken twee kinderen verschrikt naar het schouwspel. Het groen van de vegetatie, het wit van de huizen in de achtergrond en het bleke blauw van de kleren van de kinderen en de lucht domineren het kleurenpalet.
Peter Howson begon zijn allerminst verborgen loopbaan als kunstenaar in de 1980’s als een van de ‘New Glasgow Boys’, een groep kunstenaars die zich toelegde op een sterk figuratieve en krachtig verhalende schilderkunst. Zijn werk krijgt veelal het label sociaal-realistisch opgeplakt. Tijdens de jaren tachtig en negentig produceerde Howson doeken gevuld met de zelfkant van Glasgow: de zwervers, dronkaards, rugbyfanaten, vuistvechters en prostituees. De beelden die hij maakte en de verhalen die hij vertelde waren altijd hard, maar zelden zonder hoop. Zelfs toen Howsons eigen leven door verslaving en misbruik omlaag kelderde, bleef een vreemd licht bijna al zijn schilderijen vergezellen.
De grote omkeer vond plaats toen hij de opdracht aannam om als oorlogskunstenaar naar Bosnië te gaan. Tijdens zijn twee reizen in 1993 en 1994 naar het oorlogsgebied legde Howson verslag van de wreedheden waarmee het conflict gepaard ging. Veel van deze schilderijen, schetsen en pasteltekeningen zijn nu te zien in het British Imperial War Museum. Sommige veroorzaakten een schandaal en werden door privéverzamelaars aangekocht. De ervaring zette Howsons leven op zijn kop en droeg bij aan zijn hernieuwde toewijding aan het christelijk geloof in 2000.
Plum Grove is een van de belangrijkste schilderijen die Howson maakte naar aanleiding van zijn tijd in Bosnië. De voornaamste invloeden op zijn werk zijn eraan af te lezen. Allereerst Max Beckmann, een van de Duitse expressionisten uit de vroege 20e eeuw, wiens intense beelden van het naoorlogse Duitsland met zijn virtuose kleurgebruik en ruwe penseelvoering onuitwisbaar in Howsons verbeelding doorwerkten. Maar daarnaast was er een tweede invloed die heel zijn carrière een rol speelde, meer expliciet nu in zijn recente werk, en dat is die van het lijden van Christus. Kijk nog eens goed naar het schilderij. Waar doet het je aan denken? Wat betekent een dergelijke zinspeling in een serie over actuele gebeurtenissen?
De geestelijke kracht van Howsons kunst is gedeeltelijk gelegen in zijn vermogen Christus’ aanwezigheid te tonen te midden van menselijk decadentie en desoriëntatie. Hij vond God in een wereld van verval. Kunnen wij dat ook? Of zijn we zo gewend om het goddelijke met het lieflijke en troostrijke te associëren dat we de Man van Smarten over het hoofd zien, wiens verschijning ‘niets meer van een mens had’ en voor wie mensen ‘hun gelaat verbergen’ waar hij zichzelf vandaag laat zien?
*******
Peter Howson: Plum Grove, 1994, olieverf op doek, 213 x 152.5 cm, ©Peter Howson, courtesy Flowers London.
Peter Howson (1958) werd in London geboren, maar heeft het merendeel van zijn leven in Glasgow gewoond. Zijn meest recente werk omvat meerdere kruiswegen alsook een portret van St. John Ogilvie voor St Andrews Cathedral, Glasgow.
James McCullough promoveerde in de theologie aan het Institute for Theology, Imagination and the Arts van de University of St Andrews, Schotland. Sinds 2013 is hij werkzaam aan Lindenwood University in St Charles, Missouri en bij de afdeling van InterVarsity Christian Fellowship (USA) aan Washington University.
ArtWay beeldmeditatie 22 april 2012