ARTWAY:
OPENING EYES,
HEARTS & MINDS
Volg ons
Kerk en kunst -> Materiaal voor kerkelijk gebruik
Veertigdagentijd - Het Angelus van Millet
Jean-Francois Millet: Het Angelus
Oproep tot gebed
door Juliet Benner
Het Angelus is een gebed dat het mysterie van de incarnatie of menswording van Christus gedenkt. In de 13e eeuw ontstond de gewoonte het Angelus drie keer per dag te reciteren: bij zonsopgang, om twaalf uur ’s middags en bij zonsondergang, steeds aangekondigd door klokgelui. De gelovigen werden zo opgeroepen hun activiteiten te staken en God te danken voor het reddende werk van Christus. Millet zelf zag hoe zijn eigen vader dag in dag uit gehoor gaf aan de oproep van de klokken, stopte met zijn werk en eerbiedig met zijn pet in zijn hand het Angelus bad.
Het Angelus is samengesteld uit de woorden die de engel (angelus) Gabriel spreekt tot Maria als hij de geboorte van Jezus aankondigt: ‘Luister, je zult zwanger worden en een zoon baren, en je moet hem Jezus noemen’ (Lucas 1:31), haar respons: ‘De Heer wil ik dienen: laat er met mij gebeuren wat u hebt gezegd’ (Lucas 1:38), gevolgd door Johannes 1:14: ‘Het Woord is mens geworden en heeft bij ons gewoond, vol van goedheid en waarheid, en wij hebben zijn grootheid gezien, de grootheid van de enige Zoon van de Vader,’ telkens afgewisseld met het Weesgegroet gebed (Ave Maria).
Neem nu voordat we verder gaan eerst de tijd om Het Angelus van Millet goed te bekijken. Ga het beeld binnen en probeer zoveel mogelijk kenmerken en details op te merken. Breng jezelf tot rust, alsof je net de kerkklokken hebt horen luiden met hun oproep tot gebed.
Het schilderij toont een boer en boerin in het veld tijdens de avondschemering. In de verte zien we vaag een stad. Het is een moment van diepe eerbied. Al het werk is abrupt gestopt; de man en vrouw staan gebogen en stil. De man heeft zijn pet afgedaan, vol aandachtige aanbidding. Ook de vrouw buigt haar hoofd en houdt de krachtig gevouwen handen dicht tegen zich aan. Hoewel ze diep in eigen gebeden verzonken zijn, zijn ze ook met elkaar verbonden in een heilig verbond.
Kijk nu naar de omgeving rond de twee. Bij hun voeten staat een grote mand aardappelen. De man heeft zijn hooivork in de grond gestoken. Achter de vrouw staat een kruiwagen met de oogst van de dag. In de mistige verte zien we de toren van de dorpskerk. Misschien waren het de klokken van deze kerk die het goede nieuws van het vleesgeworden Woord verkondigden en opriepen tot gebed. De lucht wordt goudgekleurd door het licht van de avondzon en nauwelijks zichtbare vogels fladderen weg in de rechterbovenhoek van het schilderij.
Alles in dit werk nodigt uit tot rust en meditatie. De figuren zijn bewegingsloos en hebben hun gereedschap losgelaten. Het landschap is volkomen vlak en niets beweegt zich, behalve de vogels ver weg in de lucht. De tijd lijkt stil te staan en we worden ons bewust dat dit een bijzonder en heilig moment is. Voor deze biddende mensen met de ogen van hun hart gericht op God is de wereld vaag geworden, opgelost in hemels licht. De gloed in de lucht, symbolisch voor de heerlijkheid van God, lijkt hun nederige dagelijkse werk met glans en waardigheid te overgieten.
De warmte van de avondlucht die dit echtpaar omhult nodigt ook ons uit om ons werk neer te leggen en onze aandacht op God te richten. Kijkend naar dit kunstwerk voel ik mezelf opgetild in de weidse ruimte van Gods liefde en genade. De aandachtige rust van deze twee figuren trekt me de stilte binnen. Ik voel me aangetrokken tot het geloof van dit boerenechtpaar. Het inspireert me om vaker korte momenten te nemen om op te zien naar Gods aangezicht.
*******
Jean-Francois Millet: Het Angelus (1857-1859), olieverf op doek, 55.5 x 66 cm, Musée d'Orsay, Parijs.
Jean-Francois Millet (1814-1875)werd geboren in een Franse boerenfamilie. Zijn ouders maakten dagelijks lange uren als landarbeiders. Zijn liefde voor de natuur en de Bijbel werden in hem aangewakkerd door zijn diepgelovige ouders en grootmoeder. Millet voelde zich in het bijzonder aangetrokken tot de mooie prenten in de familiebijbel, die een inspiratiebron vormden voor veel van zijn schilderijen. Zijn talent werd opgemerkt door zijn vader en de plaatselijke pastoor, die hem goed onderwijs lieten volgen. Thuis in de mythologie, Grieks en Latijn, Shakespeare en Milton, de klassieke mystici en de Bijbel (die hij ‘het schildersboek’ noemde), werd hij aangemoedigd in zijn geloof te groeien zodat ‘heel zijn verlangen zou zijn om God in gedachte, woord en daad te dienen’. Zijn grootmoeder drukte Millet op het hart om te ‘schilderen voor de eeuwigheid en de aanwezigheid van God nooit uit het oog te verliezen’. Veel van Millets werk gaf het boerenleven weer, zodat hij vaak ‘de boerenschilder’ is genoemd. Het Angelus is een weerspiegeling van zijn eigen kindertijd met de traditionele gebeden van zijn geloof en cultuur.
Deze meditatie is overgenomen uit Contemplative Vision: A Guide to Christian Art and Prayer van Juliet Benner. Copyright(c) 2011 Juliet Benner. Met toestemming van InterVarsity Press PO Box 1400 Downers Grove, IL 60515.
Juliet Benner leidt regelmatig retraites en workshops in Australië, Nieuw-Zeeland en Hong Kong. Ze is opgeleid als kunstenaar en geestelijk begeleider en was consultant in kunst en geloof bij Carey Centre op de campus van de University of British Columbia (Vancouver). Ze woont in Victoria, B.C., Canada. Ze laat mensen zien hoe ze het Woord kunnen ontmoeten aan de hand van woorden uit de Schrift en christelijke kunst gebaseerd op bijbelpassages.
ArtWay beeldmeditatie 11 maart 2012